Γεννημένος στο Έντο (σημερινό Τόκιο) ο Katsushika Hokusai είναι ιδιαίτερα γνωστός για τη σειρά ξυλογραφιών σε στυλ ουκίγιο-ε 36 απόψεις του Όρους Φούτζι (36 Views of Mount Fuji, π. 1831), που περιλαμβάνει την ιδιαίτερα δημοφιλή στο Δυτικό κόσμο, διεθνώς αναγνωρισμένη του σύνθεση Το Κύμα έξω από την Καναγκάουα. Ο Χοκουσάι δημιούργησε τη σειρά αυτή λόγω της άνθησης των ταξιδιών στην Ιαπωνία και της προσωπικής εμμονής για το Όρος Φούτζι.
O Κατσουσίκα Χοκουσάι (ιαπωνικά: 葛飾北斎) Γεννήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1760 και πέθανε στις 10 Μαΐου 1849. Ήταν Ιάπωνας καλλιτέχνης, χαράκτης και σκιτσογράφος της περιόδου Έντο. Στην εποχή του ήταν ο κορυφαίος Ιάπωνας καλλιτέχνης στην ιαπωνική ζωγραφική Όκιο-e.
Τα έργα του Το μεγάλο Κύμα (The Great Wave) και το Φούτζι με καθαρό καιρό (Fuji in Clear Weather) εξασφάλισαν στον Χοκουσάι παγκόσμια φήμη πέρα από τα σύνορα της Ιαπωνίας. Αν και το έργο του Χοκουσάι πριν από τη σειρά αυτή ήταν πραγματικά σημαντικό, ήταν η σειρά αυτή που επηρέασε βαθιά την παγκόσμια τέχνη. Μέχρι το έτος 1795 περίπου δημιούργησε πορτρέτα ωραίων κοριτσιών (Μπιτζίν-γκα), τα οποία ήταν επηρεασμένα από το στυλ των μεγάλων τεχνητών του είδους Κιγιονάγκα και Ουταμάρο, καθώς επίσης και διακοσμήσεις ποιητικών εκδόσεων και μικρές ευχετήριες κάρτες (σουριμόνο). Από το έτος 1798 ασχολήθηκε με ξυλογραφίες σε απομίμηση ευρωπαϊκών χαλκογραφιών. Από το 1800 περίπου αυτά τα σχέδια τοπίων και παραστάσεων απέκτησαν το ιδιότυπο στυλ του καλλιτέχνη.
Ο Χοκουσάι ήταν ένας από τους πιο πολύπλευρους καλλιτέχνες του στυλ ουκίγιο-ε (εικόνες του επιπλέοντος κόσμου) με ιδιοφυή έλεγχο της σύνθεσης και της τεχνικής. Μετά το 1820 δημιούργησε τα πλέον ώριμα έργα του, ανάμεσά τους περισσότερα από 30.000 σχέδια και διακοσμήσεις σε πάνω από 500 βιβλία, καθώς επίσης πλήθος από σειρές ξυλοτυπιών με τοπία, πουλιά, άνθη κ.λπ.
Από τις 31 Οκτωβρίου 1760 μέχρι και τις 10 Μαΐου 1849
Ο Χοκουσάι, του οποίου το παιδικό όνομα ήταν Τοκιταρό (Tokitarō), γεννήθηκε στο Έντο (σημερινό Τόκιο) την 23η ημέρα του 9ου μήνα του δέκατου έτους της περιόδου Χορέκι (Hōreki) (Oκτώβριος – Nοέμβριος 1760) από οικογένεια καλλιτεχνών. Πιστεύεται ότι ο πατέρας του ήταν ο δημιουργός καθρεπτών Ναγκασίμα Ίσε. Στην ηλικία των 14 ετών (1779) έως 18 ετών μαθήτευσε και εργάστηκε στο εργαστήριο του ξυλογράφου Σουνς, του οποίου την τεχνική αρχικά μιμήθηκε στα έργα του, ξυλογραφίες και διακόσμηση βιβλίων. Στη συνέχεια μαθήτευσε στο στούντιο του Κατσουκάουα Σουνσό (Katsukawa Shunshō), ενός καλλιτέχνη ουκίγιο-ε (ukikyo-e) και ιδρυτή της σχολής Κατσουκάουα.
Ο Χοκουσάι άλλαζε το όνομά του συχνά, ανάλογα με την καλλιτεχνική του ενασχόληση. Τα διάφορα ονόματά του είναι χρήσιμα στο να διαιρέσουμε τη ζωή του σε καλλιτεχνικές περιόδους. Ο Χοκουσάι μαθήτευσε 19 χρόνια στη σχολή του Κατσουκάουα. Φήμες ισχυρίζονται ότι αποβλήθηκε από τη σχολή λόγω παράλληλων σπουδών στην αντίπαλη σχολή Κανό (Kanō). Το 1795, ο Χοκουσάι αλλάζει το καλλιτεχνικό του όνομα σε Σουνρό (Shunrō). Η περίοδος αυτή κατά τον ίδιο ήταν εμπνευσμένη: “Αυτό που αποτέλεσε το κίνητρο για την καλλιτεχνική μου εξέλιξη ήταν η ντροπή που ένιωθα στα χέρια του Σουνκό (Shunkō)”. Ο Σουνκό ήταν ο διευθυντής της σχολής. Το έργο του “Πυροτεχνήματα στη γέφυρα Ριογκόκου” (1790) προέρχεται από την περίοδο αυτή.
Η επόμενη περίοδος του Χοκουσάι ήταν με τη σχολή Ταουράουα (Tawaraya) και την υιοθέτηση του ονόματος Ταουράιγια Σόρι. Την περίοδο αυτή ζωγράφισε πολλούς πίνακες για ευχετήριες κάρτες σουριμόνο (surimono) και διακοσμήσεις κουόκα-έχον (kyōka ehon). Το 1798, ο Χοκουσάι δάνεισε το όνομά του σε ένα μαθητή και ξεκίνησε την ανεξάρτητη καλλιτεχνική του καριέρα υιοθετώντας το όνομα Χοκουσάι Τομίσα (Hokusai Tomisa). Το όνομα αυτό κράτησε μέχρι το 1811 οπότε, σε ηλικία 51 ετών, το άλλαξε σε Τάιτο (Taito). Την περίοδο αυτή δημιούργησε έργα σε στυλ Χοκουσάι Manga, έτεχον και βιβλία τέχνης.
Το 1820 άλλαξε το όνομά του σε Ιίτσου (Iitsu) αρχίζοντας μία περίοδο που του έδωσε μεγάλη φήμη στην Ιαπωνία, αν και παγκόσμια η φήμη του εξαπλώθηκε μόνο μετά τον θάνατό του. Ήταν την περίοδο αυτή που δημιούργησε την ευρέως γνωστή σειρά συνθέσεων του 36 απόψεις του όρους Φούτζι. Επίσης παρήγαγε τις σειρές ξυλογραφιών Μια περιήγηση στους καταρράκτες της επαρχίας και Ασυνήθιστες απόψεις των γεφυριών της επαρχίας. Την επόμενη περίοδο που ξεκινά το 1834, ο Χοκουσάι υιοθέτησε το όνομα Gakyō Rōjin Manji (Ο γέρος άντρας που τρελαίνεται για την τέχνη). Την περίοδο αυτή δημιούργησε τη σειρά Εκατό απόψεις του όρους Φούτζι και άλλες σημαντικές παραστάσεις τοπίων.
Στο Βρετανικό Μουσείο το 2021 θα εκτεθούν 103 ξεχασμένα έργα του Κατσουσίκα Χοκουσάι
Ένας από τους θησαυρούς του Βρετανικού Μουσείου είναι ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα παγκοσμίως έργα ζωγραφικής, η δημιουργία «Το Μεγάλο Κύμα στα ανοιχτά της Καναγκάουα» του Χοκουσάι.
Ήταν το έργο γύρω από το οποίο στήθηκε στο Μουσείο η μεγάλη έκθεση «Hokusai: beyond the Great Wave», το 2017, η οποία προσέλκυσε 150.000 επισκέπτες.
Προσφάτως, το Βρετανικό Μουσείο απέκτησε 103 έργα του Ιάπωνα ζωγράφου, η ύπαρξη των οποίων είχε ξεχαστεί τα τελευταία 70 χρόνια ενώ τα έργα ήδη εκτίθενται διαδικτυακά.
Η γκάμα των θεμάτων τους είναι ευρύτατη: απεικονίσεις θρησκευτικών, μυθολογικών, ιστορικών και λογοτεχνικών φιγούρων, ζώων, πουλιών και λουλουδιών και άλλων φυσικών φαινομένων, καθώς και τοπία.
Κυριαρχούν θέματα τα οποία σχετίζονται με την αρχαία Κίνα και Ινδία, αλλά και τη Νοτιοανατολική και Κεντρική Ασία. Πολλά από αυτά τα θέματα δεν απαντώνται σε κανένα προηγούμενο έργο του Κατσουσίκα Χοκουσάι.
Δημιουργήθηκαν ως εικονογραφήσεις ενός βιβλίου με τίτλο «Banbutsu Ehon Taizen Zu» (Μεγάλο Εικονογραφημένο Βιβλίο των Πάντων) και θεωρούνται σημαντική ανακάλυψη όσον αφορά την καλλιτεχνική πορεία του Χοκουσάι.
Προέρχονται από μία περίοδο κατά την οποία, προηγουμένως, πιστευόταν ότι δεν ήταν ιδιαίτερα παραγωγικός καθώς τα δύο προηγούμενα χρόνια είχε χάσει τη δεύτερη γυναίκα του και είχε πάθει ένα μικρό εγκεφαλικό.
Επιπλέον, λίγους μήνες μετά την ολοκλήρωσή τους, σε επιστολή του δήλωσε οικονομική αδυναμία, εν μέρει λόγω χρεών του εγγονού του που χαρτόπαιζε.
Τα έργα δεν δημοσιεύθηκαν ποτέ, αλλά σηματοδοτούν σημείο καμπής στην καριέρα του 70χρονου καλλιτέχνη, δείχνοντας ότι εισερχόταν σε καινούργια φάση δημιουργίας που θα οδηγούσε σύντομα στην περίφημη σειρά «Τριάντα έξι Θέες του Βουνού Φούτζι» (1831-1833).
Στο παρελθόν, ήταν στην κατοχή του Γάλλου συλλέκτη ιαπωνικών έργων και αρ νουβό κοσμηματοποιού Ανρί Βεβέρ. Η τελευταία φορά που εμφανίστηκαν δημοσίως ήταν σε δημοπρασία, το 1948, στο Παρίσι, πόλη στην οποία επανεμφανίστηκαν πέρυσι.
Με την απόκτησή τους, το σύνολο έργων του Χοκουσάι στο Βρετανικό Μουσείο ανέρχεται πλέον σε πάνω από 1.000 έργα -έργα ζωγραφικής, γκραβούρες, σκίτσα και εικονογραφημένα βιβλία.
«Αυτή είναι, πραγματικά, μια θαυμάσια προσθήκη στη συλλογή του Βρετανικού Μουσείου και άλλο ένα ορόσημο στο να συλλέγουμε “Χοκουσάι”, κάτι που συνεχίζουμε να κάνουμε για περισσότερα από 150 χρόνια» είπε ο Διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου, Χάρτβιχ Φίσερ.
Η έκθεσή τους σε φυσικό χώρο προγραμματίζεται για τον Σεπτέμβριο του 2021.
***
– Στην αρχική εικόνα: Το μεγάλο κύμα έξω από την Καναγκάουα
