Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Γράφει βιβλία, κατασκευάζει σιωπές, δημιουργεί παύσεις και σημεία στίξεως, τις κραυγές τις κάνει πακέτα σε συσκευασία δώρου, με κόκκινες κορδέλες και τα τοιαύτα, τον πόνο τον καρφώνει αλύπητα με μπρούντζινα καρφιά. Τη συγκίνηση την αφήνει στον αναγνώστη, πάνω του. Άλλωστε τα βιβλία της δεν είναι για όλους, θέλουν κότσια. Το «γαμώτο» το σπάει στα δύο με μια τσεκουριά, είναι σκληρή μαζί του. Τα ασθενοφόρα τα μετατρέπει σε ποιήματα, οι πληγές της έχουν μνήμη και μικρούς μικρούς ανθρώπους πάνω τους. Το ραβδάκι της είναι λεπτεπίλεπτο, δικής της κατασκευής, από ασημένιο ταλέντο κι ακριβό μετάξι φτιαγμένο. Κι εγώ πάντα υπήρξα ιδιαίτερα ευάλωτη στο μαγικό κάλεσμα της λογοτεχνίας, στην πρόκλησή της. Με την Κατερίνα Έσσλιν έχω ελάχιστες αντιστάσεις, αφήνομαι. Ίσως γιατί βλέπω την ικανότητά της να συγκεντρώνει τη φαντασία της μπροστά στην οθόνη, την υπομονή της και τη λατρευτική της στάση απέναντι στο γράψιμο. Σύγχρονη, δυναμική και παράφορη, ζαλισμένη από το άρωμα της ίδιας της ύπαρξης, η γραφή της εκπέμπει ένα ζωηρό φως, ακριβώς όπως και η οθόνη της. Μέσα από αυτή τη φωτεινή αχλή η Κατερίνα Έσσλιν εξετάζει άφατα σημάδια, παράξενα αντανακλαστικά, εφήμερες ζωές. Στα βιβλία της ο έρωτας σκοτώνει τη λογική και η αγάπη γίνεται αντίδοτο στο θάνατο. Το αλμυρό δάκρυ ανακατεύεται με το παχύρευστο μέλι, το πρωτότυπο χιούμορ με το βελούδινο κρασί και όλα μαζί παίρνουν μια βυσσινί απόχρωση με νότες σαρκασμού και μαύρης σοκολάτας. Αν βάλεις το «Μισός βέσπα» και το «Γαμ.» στο σακίδιο των διακοπών, παίρνεις μαζί σου και μια θεόρατη καρδιά εντελώς δωρεάν. Φύλαξε το περίγραμμα μαζί με το μυστικό, συγκέντρωσε το υλικό, δέξου καυτό το μαγικό φιλί, φύτεψε τη ρίζα που θα βρεις, κράτησε τα γυμνά καλώδια με χέρι γυμνό δίχως να φοβηθείς την ηλεκτροπληξία. Για να ακούσεις τη γλυκιά φωνή, δυνατή και λίγο βραχνή, να φωνάζει πως η αγάπη δεν φοβάται, δεν βιάζεται, δεν βιάζει. Ούτε χρονόμετρο κρατά. Εμείς, εν τω μεταξύ, αρχίζουμε την αντίστροφη μέτρηση και περιμένουμε το καινούργιο της βιβλίο στις… «32 Δεκεμβρίου». Μίλα Κατερίνα και, κυρίως, γράφε ασταμάτητα. Κάθε ωραίο βιβλίο θριαμβεύει διαχρονικά.
Διαβάστε τη συνέντευξη.
* Γεννήθηκα στην Αθήνα και η καταγωγή μου είναι από τη Βαυαρία και την Πελοπόννησο. Από αναμνήσεις, οι εικόνες που θυμάμαι (γιατί για εικόνες πρόκειται) είναι αποσπασματικές και πιθανόν πολλές να πηγάζουν απ’ τη φαντασία μου. Θα σας πω αυτό που μου ήρθε μόλις τώρα με το που διάβασα την ερώτηση: είμαι τεσσάρων σε μια παραλιακή ταβέρνα, νυστάζω πολύ και οι γονείς μου ενώνουν δύο πλαστικές καρέκλες για να ξαπλώσω να κοιμηθώ.
Ποια ήταν τα αναγνώσματα των πρώτων παιδικών σου χρόνων;
* Τα αναμενόμενα προτεινόμενα «εξωσχολικά» της εποχής, που μας τα πρότειναν στο σχολείο -Πηνελόπη Δέλτα και Μαρκ Τουέιν.
Μπορείς να θυμηθείς ακριβώς τη στιγμή που κατάλαβες ότι πρόκειται να γίνεις συγγραφέας;
* Δεν υπήρχε στιγμή που να μην ήξερα ότι θα γίνω συγγραφέας και για να είμαι ειλικρινής δεν πιστεύω ότι γίνεσαι συγγραφέας. Δεν με θυμάμαι ποτέ να μη γράφω ιστορίες. Ωστόσο, προσχολικά έλεγα πως θα γίνω γιατρός αλλά πιστεύω έφταιγε η ηλικία (οι μόνες «δουλειές» που «υπήρχαν» στο παιδικό μου μυαλό ήταν δασκάλα, κομμώτρια, ποδοσφαιριστής, αστροναύτης, γιατρός), αλλά η επιθυμία να γράφω ήταν από πάντα σαρωτική.
Ποια εμπόδια πρέπει να ξεπεραστούν για να μπορέσει κάποιος να γράψει;
* Δεν ξέρω τι ν’ απαντήσω για να μην ακουστεί αλαζονικό, αλλά αν είναι κάποιος να νιώθει ότι τον χωρίζουν εμπόδια από τη γραφή ας το αφήσει καλύτερα.
Κατά πόσον οι ήρωές σου είναι υπαρκτά πρόσωπα;
* Ακόμη κι αν δεν είναι υπαρκτά πρόσωπα από πριν, σίγουρα γίνονται τη στιγμή της γραφής. Αν δεν καταφέρουν οι ήρωες να είναι υπαρκτοί σημαίνει πως δεν είναι άνθρωποι. Το λέω γιατί πιστεύω πως όλοι οι άνθρωποι είμαστε από το ίδιο ζυμάρι, οπότε, με το που αποφασίζεις να γράψεις έναν άνθρωπο, αυτός ο άνθρωπος υπάρχει: όταν τον γράφεις να πονάει θα πονάει όπως εμείς, όταν τον γράφεις να χαίρεται θα χαίρεται όπως εμείς. Πάντως ένα 5% των ιστοριών μου βασίζεται σε γεγονότα.
Έχεις το γνώρισμα της ταχύτητας ή ο χρόνος κυλάει αργά όταν γράφεις;
* Γράφοντας, όλοι οι χρόνοι είναι παρόντες, το πριν, το τώρα και το μετά ταυτόχρονα, κι αυτό μου δημιουργεί την αίσθηση της ταχύτητας αλλά και καμιά φορά της αδράνειας (δεν εννοώ της ακινησίας).
Τηρείς κάποια προστατευτική ρουτίνα στην καθημερινότητά σου;
* Όχι και αυτό γιατί δεν μου αρέσει να έχω θώρακες. Ό, τι μου σερβίρει η κάθε μέρα θα το φάω. Μικρές συνήθειες υπάρχουν, για να γειώνομαι δημιουργικά, αλλά πρόκειται για αυτοματισμούς, όχι κάτι που τηρώ συνειδητά.
Ένας συγγραφέας είναι καλό να έχει κενό, ανεύθυνο χρόνο;
* Οπωσδήποτε ναι. Και όχι μόνο κυριολεκτικά μιλώντας (εννοώντας τον ανεύθυνο χρόνο που επιτρέπεις στο μυαλό να μη σκέφτεται τη ΔΕΗ ή το θερμοσίφωνα), αλλά και αλληγορικά. Νομίζω ότι η καλλιτεχνική δημιουργία ξεκινάει (μεταξύ άλλων) και επειδή νιώθεις ένα κενό.
Πώς πιστεύεις ότι θα ήταν η ζωή σου αν δεν τολμούσες να εκτεθείς;
* Όπως ήταν πριν εκτεθώ, δηλαδή με μια μόνιμη ενοχλητική αίσθηση ότι κάτι είναι να γίνει αλλά συνεχώς δεν γίνεται (θα περίμενα ακόμη τον Γκοντό). Δεν αντέχεται να έχεις εσωτερική φωνή και να μένει άηχη πάντως. Φωνάζει από μέσα προς τα μέσα και σε γρατζουνάει.
Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των έργων σου;
* Όταν ολοκληρώσω ένα βιβλίο το αφήνω λίγο στην άκρη. (Εννοείται πως εγώ δεν το διαβάζω ποτέ πια ξανά). Αφήνοντάς το στην άκρη, είμαι σίγουρη ότι ο πρώτος αναγνώστης είναι κάποιος από τους ήρωες. Ας πούμε ο ήρωας της σελίδας 57 που ξαφνικά αποφασίζει να δει τι γίνεται στη σελίδα 86. Το βιβλίο «Ο μισός βέσπα» το διάβασε πρώτος ένας αγαπημένος φίλος, ο Μιχάλης Μουλάκης. Το «Γαμ.» και το «32 Δεκεμβρίου» (που κυκλοφορεί σε λίγες μέρες) τα έστειλα ταυτόχρονα σε τρεις αγαπημένους ανθρώπους μου, τον Αχιλλέα Κυριακίδη, τον Γιάννη Ευσταθιάδη και πάλι στον Μιχάλη.
Τι είναι η λογοτεχνία για τη ζωή σου;
* Αφενός χαρά και δημιουργία, αφετέρου διύλιση (αποσαφήνιση της πραγματικότητας), κάτι ταυτόχρονα μαγικό και αυτονόητο. Θα μπορούσα κάλλιστα να ζήσω χωρίς αυτή, αλλά νομίζω θα ένιωθα σαν να μην είχα ποτέ φιληθεί.
Αισθάνθηκες ποτέ αδέξια ή αμήχανη;
* Αδέξια σπανιότατα, αμήχανη συνέχεια (όταν βρίσκομαι αντιμέτωπη με αγενείς). Αλλά αν εννοείτε γράφοντας, ποτέ.
Η περιέργεια, η κατασκοπεία και η παρατηρητικότητα πόσο χρειάζονται στον λογοτέχνη;
* Έχω έντονη περιέργεια για τα πάντα και συνεχώς παρατηρώ σε γωνία 360. Μπορεί να με θεωρούν και αδιάκριτη, αν και προσπαθώ να κινούμαι στο μέτρο. Τώρα αν τα παραπάνω είναι στοιχεία που βοηθούν το γράψιμο, τότε με συμφέρει να πω πως χρειάζονται πολύ, αλλά δεν το περιορίζω στη λογοτεχνία – οι προσλαμβάνουσες βαθαίνουν γενικώς την αντίληψη.
Τι διαβάζεις και τι μουσική ακούς όταν θέλεις να ηρεμήσεις;
* Όταν θέλω να ηρεμήσω δεν διαβάζω και δεν ακούω μουσική. Θέλω κάτι χωρίς καθόλου λόγια και ήχο και, όσο είναι δυνατόν, να είναι κάτι απολύτως σωματικό που να με γειώνει. Ξαπλώνω στο πάτωμα για παράδειγμα και προσπαθώ να ενώσω το δέρμα της πλάτης μου με το παρκέ.
Τι βαρύτητα δίνεις στις κριτικές; Ωφελούν; Υπήρξαν κριτικές που σε πίκραναν;
* Στην κριτική δεν γίνεται να μη δώσεις βαρύτητα. Η επιθυμία για έκθεση το έχει αυτό το, ας το πούμε, τίμημα. Είναι μια θαρραλέα κίνηση (η έκθεση) που σε κάνει απολύτως ευάλωτο γιατί μέσω αυτής παραδέχεσαι ένα αδύναμο ανθρώπινο χαρακτηριστικό σου: πως θέλεις απεγνωσμένα προσοχή, αποδοχή και αγάπη. Από εκεί και πέρα, το πόσο θα χαρείς ή θα πληγωθείς από μια κριτική έχει να κάνει με το πόσο ώριμος είσαι και με το αν ετεροπροσδιορίζεσαι. Δεν με ενοχλούν οι κακές κριτικές, αλλά ίσως μιλάω εκ του ασφαλούς, καθώς έχω την τύχη να έχουν σταθεί γενναιόδωροι μαζί μου. Σίγουρα όμως με ενοχλούν οι άστοχες περιγραφές. Εξηγώ: κάποτε σ’ ένα blog είχε γράψει κάποιος περιγράφοντας το «Γαμ.» πως πρόκειται για «ένα βιβλίο λογικής άρλεκιν με ιστορίες για νεανικούς έρωτες». Προφανώς ο γράφων δεν είχε διαβάσει το βιβλίο ή μάλλον δεν το είχε καν πιάσει στα χέρια του και δεν είχε ιδέα τι ιστορίες περιέχει. Δεν μπορείς ν’ αρέσεις σε όλους, αλλά το συγκεκριμένο σχόλιο το αναφέρω όχι ως κακή κριτική αλλά ως αποπροσανατολιστική παραπληροφόρηση. Πιθανόν ν’ απέτρεπε και κάποιον αναγνώστη από το να πάρει το βιβλίο, πράγμα κατ’ εμέ άτιμο ειδικά σε καιρούς ύφεσης. Είναι σαν να σε ρωτάει κάποιος τι γεύση έχει το πορτοκάλι κι εσύ να του απαντάς με ύφος αυθεντίας ότι η γεύση του πορτοκαλιού θυμίζει καρύδι. Με την ευκαιρία να πω ότι, με τους διάφορους haters που επελαύνουν τα τελευταία χρόνια ποτέ δεν ξέρεις τι θα διαβάσεις κι αν αυτό ισχύει, οπότε το παιχνίδι παίζεται μάλλον στην αξιοπιστία του κριτικού. Καμιά φορά μου λένε: «μήπως να έγραφες λιγότερο αλληγορικά;» ή «μήπως να γράψεις κάτι πιο εμπορικό;» ή «μήπως να γράψεις ένα μυθιστόρημα αντί διηγήματα;». Χαμογελάω απλώς, αλλά με πειράζει και λίγο. Είναι σαν κάποιος να μου ζητάει να βάλω φακούς επαφής σε χρώμα άλλο από το φυσικό των ματιών μου.
Οι γυναίκες γίνονται το ίδιο εύκολα συγγραφείς, όσο και οι άνδρες;
* Όταν λέτε πιο εύκολα; Αν αποδέχονται το ίδιο εύκολα τις γυναίκες οι εκδότες, οι κριτικοί και το κοινό; Ή αν αποφασίζουν να επιχειρήσουν να εκτεθούν πιο εύκολα οι γυναίκες; Δεν έχω σαφή γνώμη. Ίσως και να θεωρούνται σοβαρότεροι συγγραφείς οι άντρες. Υπάρχει άλλωστε και μια γενική άποψη που θέλει ένα βιβλίο να μιλάει στο κοινό «από καθέδρας», οπότε ίσως αυτό, αυτό το «εγώ θα σας πω πώς έχουν τα πράγματα», να είναι πιο έντονο στην ανδρική φύση (οπότε οι άντρες να μπαίνουν πιο εύκολα στη διαδικασία). Πραγματικά δεν ξέρω, αν με ρωτούσατε αύριο θα έλεγα κάτι άλλο.
Στην εποχή που ζούμε πόσο παρηγορητικές μπορούν να είναι η τέχνη και η λογοτεχνία;
* Η τέχνη είναι κάτι σαν συνεργείο για τον άνθρωπο. Μετά τις πολλές μετωπικές συγκρούσεις με την πραγματικότητα, βρίσκει στην τέχνη μια ευκαιρία να επιδιορθώσει βλάβες και αναπηρίες. Χωρίς να εννοώ όμως ότι αυτός είναι ο ρόλος της.
Ποια είναι η δική σου συνταγή για ένα ωραίο βιβλίο;
* Η συνταγή έχει δόσεις και βήματα και μυστικά και προθερμασμένο φούρνο. Εδώ τα πράγματα είναι πιο απλά. Γράψε κι αν είναι καλό θα φανεί αφού το γράψεις. Εγώ δεν μπορώ να προμαγειρέψω, θα έχει ένα στυλιζάρισμα που θα κάνει το βιβλίο να μοιάζει με φυλλάδιο που περιλαμβάνει οδηγίες χρήσης.
Υπάρχει κάποιος ήρωας ή ηρωίδα από την κλασική λογοτεχνία που θα ήθελες να πρωταγωνιστεί στα δικά σου βιβλία;
* Όχι. Ή μάλλον αυτό το έχω σκεφτεί κάποιες φορές, αλλά δεν το έχω σκεφτεί ακριβώς έτσι. Έχω γράψει για παράδειγμα μια ιστορία στην οποία έχει πάει για καφέ ο Χριστός με τον Άντυ Γουόρχολ και μιλάνε. Δεν ξέρω πού την έχω βάλει, την είχα γράψει γύρω στα 19-20.
Θεωρείς τα βιβλία σου επικίνδυνα;
* Αυτός δεν είναι δικός μου χαρακτηρισμός, είναι του Αχιλλέα Κυριακίδη και αφορά στο δεύτερο βιβλίο μου, το «Γαμ.». Μακάρι να είναι και λίγο επικίνδυνα, γιατί αν είναι ασφαλή σημαίνει ότι δεν θα σε κλωτσήσουν και τα βιβλία πρέπει λίγο να σε κλωτσάνε.
Θέλεις να σχολιάσεις τις λέξεις:
* Φόβος: Περιττό ανασταλτικό συναίσθημα.
* Θυμός: Χρήσιμος μόνο για λίγο ως αντίρροπη δύναμη στη συγχώρεση, στο παρακάτω.
* Αγάπη: Αντίδοτο του θανάτου.
* Έρωτας: Παράδοση άνευ όρων, θάνατος της λογικής.
* Χαμόγελο: Ελπίδα, ελευθερία και «ξέρω κάτι που δεν ξέρετε».
* Δάκρυ: Οριστικός αποχαιρετισμός μιας πίκρας
* Φιλί: Καταβύθιση
* Πληγή: Μνήμη
Γράφεις κάτι αυτό τον καιρό και ποιο θα είναι το θέμα του επόμενου βιβλίου σου;
* Δεν γράφω τώρα, περιμένω να κυκλοφορήσει το τρίτο μου βιβλίο με τίτλο «32 Δεκεμβρίου» και βλέπουμε. Μέσα στο κεφάλι μου έχω άπειρες ιδέες (κυρίως για θεατρικά), αλλά για την ώρα ως εκεί. Οι ιστορίες στο «32 Δεκεμβρίου» δεν έχουν κοινή θεματολογία, αλλά από την άλλη, όπως αναφέρεται και στο οπισθόφυλλο, όλες οι ιστορίες (κι όχι μόνο του βιβλίου) είναι η ίδια ιστορία. Όποιο και να είναι το θέμα, στον πυρήνα υπάρχει η αγάπη και η απουσία της.
Τι μικρό και τρυφερό αγαπάς;
* Μια μυστική χειρονομία που με δένει με τον αγαπημένο μου.
Ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; Στο σπίτι σου υπάρχει κατοικίδιο;
* Αγαπώ τις γάτες. Όχι ότι ήμουν ποτέ ιδιαίτερα γατόφιλη, μέχρι που ένα καλοκαίρι στο Λονδίνο με φιλοξένησε ένας φίλος που είχε γάτα κι εκεί έγινε το προξενιό (με μια πανέμορφη burmese, την Pepper). Η γάτα είχε αποφασίσει ότι ήμουν το κρεβάτι της – κοιμόταν κάθε βράδυ πάνω μου κι από τότε κατάλαβα ότι δεν είναι μόνο ανεξάρτητα ζώα αλλά και τρυφερά. Mάλλον είναι θέμα χρόνου ν’ αποκτήσω μία.
Ευχαριστώ πολύ Κατερίνα!
* Κι εγώ ευχαριστώ!
“32 Δεκεμβρίου”, το νέο βιβλίο της Κατερίνας Έσσλιν
H μέρα που δεν ήρθε ποτέ ή που δεν ήρθε ακόμη ή που κράτησε (ή που ευχήθηκες να είχε κρατήσει) παραπάνω από το κανονικό. Ιστορίες για όλες τις πράξεις της αγάπης – και κυρίως για τον πολλαπλασιασμό (μα και την απαραίτητη διαίρεση). Ήρωες που είναι ελάχιστα ήρωες και περισσότερο ευάλωτοι αληθινοί άνθρωποι που μία βρίσκουν και μία χάνουν το νόημα. Μπαμπάδες, κόρες, μαμάδες, γιοι, αγάλματα, αναπόδραστοι δεσμοί και αιώνιοι έρωτες, σουρεαλισμός και σκοτεινό χιούμορ, όλα τα «ποτέ πια» κι όλα τα «για πάντα» μας, όλα γραμμένα με λέξεις που άλλοτε λάμπουν σαν δύο ήλιοι κι άλλοτε τρεμοπαίζουν σαν φωτάκια νυκτός.
Προσοχή: στο βιβλίο γίνεται σαφές μια κι έξω ότι ο έρωτας όλα τα νικά εκτός αν δεν τα νικήσει, ενώ αποκαλύπτεται και το μυστικό να μην πεθάνεις ποτέ (αλλά και το τι θα βρεις στον Παράδεισο, αν τελικά δεν τα καταφέρεις).
O Αχιλλέας Κυριακίδης έγραψε για το βιβλίο:
Η 32α Δεκεμβρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα όλων όσα δε χωρούν να εορταστούν στη διάρκεια του Γρηγοριανού ή, πόσο μάλλον, του Ιουλιανού ημερολογίου: της Λήθης, της Ανηφορικής Θάλασσας, των Αποφάσεων Που Δεν Πάρθηκαν, του Θνητού Υπέρ-Ήρωα, της Δωρεάν Συγγνώμης, των Περαστικών, του Τρόπον Τινά, του Αρχείου noima.doc, του Ενικού Πλήθους, του Αδέσποτου Γέλιου, της Ανέκδοτης Πολαρόιντ, του Ήχου Που Κάνει το Φεύγω Όταν Αυτός Που Λέει Φεύγω Το Εννοεί, της Εγγαστρίμυθης Πόλης, της Σελίδας 287, της Ντροπής, των Κουρασμένων Αισθημάτων. Επίσης, είναι η Παγκόσμια Ημέρα της Συγγραφικής Ασυλίας: όλα τα άτακτα ταλέντα, όπως η Κατερίνα Έσσλιν, παίρνουν σβάρνα τους παιδότοπους του χρόνου, καταλύουν φραγμούς της λογικής και στερεότυπα, και τραμπαλίζονται με χάρη σ’ ένα μαγικό μεταίχμιο. Δεν είναι τυχαίο ότι, στις 32 Δεκεμβρίου, κανένας όσιος δε μαρτύρησε ποτέ.
Και μια προειδοποίηση από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:
Ίσως νιώσετε ότι κάθε μία από τις ιστορίες του βιβλίου χωριστά είναι κατά 15% ίδια με την αμέσως προηγούμενή της και κατά 85% ίδια με την αμέσως επόμενη. Απενεργοποιήστε τα κινητά σας και συνεχίστε την ανάγνωση σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Όλες οι ιστορίες (και όχι μόνο του βιβλίου) είναι έτσι κι αλλιώς η ίδια ιστορία γραμμένη ξανά και ξανά με άλλα λόγια.
* Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο της Κατερίνας Έσσλιν.
