Καρλ Κρατσάιζεν (1794 – 1878)
Ο Γερμανός στρατιωτικός και ερασιτέχνης ζωγράφος Καρλ Κρατσάιζεν (Karl Krazeisen) υπήρξε θερμός φιλέλληνας και αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης για μικρό χρονικό διάστημα. Η μεγαλύτερη συνεισφορά του είναι τα σκίτσα με τις προσωπογραφίες ηγετικών μορφών του ‘21, με τα οποία τους γνωρίζουμε σήμερα.
Ο Καρλ Άουγκουστ Κρατσάιζεν γεννήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 1794 στο κατεχόμενο από τους Γάλλους Καστελάουν, το οποίο σήμερα είναι ενταγμένο στο κρατίδιο της Ρηνανίας-Παλατινάτου της Ομοσπονδιακής Γερμανίας.
Σπούδασε στη στρατιωτική σχολή του Μονάχου κι έκανε καριέρα στο βαυαρικό στρατό, φθάνοντας μέχρι τον βαθμό του στρατηγού. Πήρε μέρος στις επιχειρήσεις της πατρίδας του κατά του Nαπολέοντα (1813-1814) και το 1826 ήρθε στην Ελλάδα ακολουθώντας τον Καρλ φον Χάιντεκ με τον βαθμό τού υπολοχαγού. Υπό τις διαταγές του Φαβιέρου πήρε μέρος στις επιχειρήσεις των επαναστατημένων Ελλήνων στην Αττική από τον Νοέμβριο του 1826 έως τον Απρίλιο του 1827, οπότε επέστρεψε στο Μόναχο. Κατηγορήθηκε μάλιστα για λιποταξία και στη δίκη που επακολούθησε αθωώθηκε.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην επαναστατημένη Ελλάδα είχε την ευκαιρία να συναναστραφεί πολλούς από τους πρωτεργάτες της. Όντας ερασιτέχνης ζωγράφος, φιλοτέχνησε τις προσωπογραφίες των Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Ιωάννη Μακρυγιάννη, Γεώργιου Καραϊσκάκη κ.ά. Παράλληλα, φιλοτέχνησε σκίτσα με καθημερινές σκηνές της εποχής, στις οποίες πρωταγωνιστούν ανώνυμοι αγωνιστές.
Το ύφος τού Κρατσάιζεν είναι απλό, άμεσο, απαλλαγμένο από τον στόμφο του ακαδημαϊσμού και γι’ αυτό αξιόπιστο, σύμφωνα με τον τεχνοκριτικό Μάνο Στεφανίδη.
Επιστρέφοντας στο Μόναχο και ακολουθώντας το γενικότερο φιλελληνικό πνεύμα λιθογράφησε, με τη βοήθεια του Φραντς Χάφστεγκελ, τα σημαντικότερά του σχέδια, τα οποία κι εξέδωσε σε επτά τεύχη από το 1828 έως το 1831.
Ο Καρλ Κρατσάιζεν πέθανε στο Μόναχο στις 25 Ιανουαρίου 1878, σε ηλικία 83 ετών.
Ένα μεγάλο μέρος των έργων του αγοράστηκε το 1926 από την ελληνική κυβέρνηση αντί 200.000 δραχμών και σήμερα βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη.
Στη συλλογή της Πινακοθήκης βρίσκονται προσωπογραφίες αγωνιστών σχεδιασμένες εκ του φυσικού, στις οποίες υπάρχει εκτός της υπογραφής του Κρατσάιζεν και ιδιόχειρη υπογραφή των εικονιζομένων. Ακόμη, υπάρχουν τοπιογραφίες ή φιγούρες που φορούν τοπικές ενδυμασίες.
Σύμφωνα με τον καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Παντελή Πρεβελάκη, οι προσωπογραφίες του Krazeisen «είναι αρκετές για να συνθέσουν την αρχέτυπη εικόνα του Εθνικού Αγωνιστή που αναζητεί το ομαδικό υποσυνείδητο. Ιδωμένη από την ιστορική και ψυχολογική πλευρά, η κάθε προσωπογραφία αποτελεί μια ανεκτίμητη μαρτυρία για τη φυλή, τον χαρακτήρα, την κοινωνική κατάσταση του εικονιζομένου».
Η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα έγραψε σχετικά: «…. Ο Καρλ Κρατσάιζεν έβαζε τον εικονιζόμενο να υπογράψει στο κάτω μέρος του χαρτιού. Του οφείλουμε θαυμασμό για την πρόνοιά του και ευγνωμοσύνη γι’ αυτή τη σιωπηλή αλλά ψηλαφητή μαρτυρία … Ο Καρλ Κρατσάιζεν αν δεν είχε πάρει μαθήματα ζωγραφικής, είχε ασκηθεί τόσο πολύ, ώστε τα σχέδιά του δεν μπορούν να θεωρηθούν έργα ερασιτέχνη. Το βλέμμα του διεισδυτικό, οξύ και υποστηρίζεται από ένα χέρι που σχεδιάζει διστακτικά μεν, αλλά με μεγάλη ακρίβεια και ευαισθησία. Συχνά τα σχέδιά του έχουν την ποιότητα του νεοκλασικού ζωγράφου Ενγκρ … Οφείλουμε πράγματι ευγνωμοσύνη τόσο στους κληρονόμους του Κρατσάιζεν που διαφύλαξαν αυτόν τον θησαυρό όσο και στον Ζαχαρία Παπαντωνίου, διευθυντή τότε της Εθνικής Πινακοθήκης, που είχε την έμπνευση να τον αποκτήσει το 1926 …» .
Στον Karl Krazeisen η ΕΕΦ αποτείει την πρέπουσα τιμή, διότι ο Φιλελληνισμός του συνδυάζει τόσο τη δράση του για την Ελευθερία των Ελλήνων, όσο και ένα ισχυρό πνευματικό σκέλος, το οποίο μακροπρόθεσμα αποδεικνύεται εξαιρετικά ιστορικό, καθώς με το χρωστήρα του αποτύπωσε τις μορφές σημαντικών πρωταγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, Ελλήνων και Φιλελλήνων, οι οποίες θα είχαν χαθεί στη λήθη, με αποτέλεσμα η ιστορία να είναι σε αρκετά σημεία ημιτελής.
