6.7 C
Athens
Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου 2025

Ιωάννα Μπατή: Η Μήδεια ποτέ δεν δέχτηκε να της επιβάλουν το πεπρωμένο της

Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου 

Οι μύθοι κρύβουν τις δικές τους αλήθειες, όπως και ο μύθος της Μήδειας, της ατίθασης πριγκίπισσας από την Κολχίδα που ήταν προορισμένη να γίνει ιέρεια της θεάς Εκάτης στη σκοτεινή πατρίδα της, αλλά μια παραξενιά της μοίρας την έκανε να ερωτευτεί τον Ιάσονα και να εγκαταλείψει οικογένεια και πατρίδα. Όταν όμως ο Ιάσονας την προδώσει, όλα θα αλλάξουν. Αυτή τη διαχρονική ηρωίδα υποδύεται η εξαίρετη Ιωάννα Μπατή στο θεατρικό έργο «MultiMedea» της Πάμελα Πράθερ, σε σκηνοθεσία της Όλγας Τζωρτζ. Η παράσταση ανεβαίνει από την ομάδα New Lab Theatre Company σε πανευρωπαϊκή πρεμιέρα στο θέατρο «Άβατον».

Το έργο είναι γραμμένο γύρω από το αρχέτυπο της Μήδειας και εμπλουτίζεται δραματουργικά με τις αληθινές ιστορίες δύο άλλων γυναικών που ακολούθησαν την ίδια πορεία με την ηρωίδα της ελληνικής Μυθολογίας.

Η Μήδεια, η Σούζαν Σμιθ και η Φούμικο Κιμούρα εμπλέκουν τις επιθυμίες τους, τα όνειρά τους και το πάθος τους για τον έρωτα. Αντιμετωπίζουν το εμπόδιο της απιστίας και την πρόκληση της ζήλιας και του φόνου, προκειμένου να επιβιώσουν από τη σφοδρή ανάγκη για αγάπη και αφοσίωση. Η εσωτερική σύγκρουση και η ανάγκη για απόδοση δικαιοσύνης δίνουν μια μυστηριακή πλευρά στις ιστορίες και τις σηματοδοτούν ως δείγματα κοινωνικής απαξίωσης και αναξιότητας.

Πρόκειται για τρεις συνταρακτικές ηρωίδες. Όπως μας διευκρινίζει η Ιωάννα Μπατή, είναι «τρεις γυναίκες διαφορετικής καταγωγής και καταβολών που πήραν σε διαφορετικό χώρο και χρόνο την απόφαση να θέσουν τέλος στη ζωή των παιδιών τους». Όσο για τη Μήδεια, αυτή ήταν «ξένη, βάρβαρη, μάγισσα, παιδοκτόνος, γυναίκα, ιέρεια, σύζυγος, μητέρα, θεραπεύτρια, αθάνατη ή και θεότητα». «Ήταν πρόκληση για μένα ως ηθοποιό να δω και να νιώσω πέρα από το μέγεθος και το βάρος όλων αυτών των ιδιοτήτων και χαρακτηρισμών», δηλώνει στο catisart.gr.

«Η Μήδεια επιλέγει συνειδητά σε όλη την πορεία της και υπ’ αυτή την έννοια ξεπερνά τα όρια του φύλου της. Επιλέγει σύζυγο, επιλέγει να αντιταχθεί στον πατέρα της και να εγκαταλείψει την πατρίδα της, πολεμά τους εχθρούς της, δρα σε όλα τα μέτωπα, είναι πολεμίστρια, οικειοποιείται τις ποιότητες του ανδρισμού και του ηρωισμού» μας εξηγεί η Ιωάννα σε μια θαυμάσια ανάλυση του χαρακτήρα που υποδύεται και προσθέτει: «Η Μήδεια ποτέ δεν δέχτηκε να της επιβάλουν το πεπρωμένο της».

Ιωάννα, πώς προέκυψε η Θεατρική Ομάδα “New Lab Theatre Company” με την οποία συνεργάζεσαι;

• H ομάδα New Lab Theatre Company ξεκίνησε με πρωτοβουλία της σκηνοθέτιδάς μας Όλγας Τζωρτζ το 2011 με πρώτη παραγωγή το έργο του Γεράσιμου Σταύρου «Καληνύχτα Μαργαρίτα», που ανέβηκε στο θέατρο Παραμυθίας. Εγώ έχω συνεργαστεί ξανά με την ομάδα στο παρελθόν στις παραγωγές «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή που ανέβηκε στο θέατρο Φούρνος το 2015 και «Η σημασία του να είναι κανείς ειλικρινής» του Όσκαρ Ουάιλντ που ανέβηκε στο Στούντιο Μαυρομιχάλη και στο θέατρο Αλκμήνη το 2018. Σε γενικές γραμμές, το σώμα της ομάδας διαφοροποιείται, υπό τη σκηνοθεσία πάντα της Όλγας Τζωρτζ, ανάλογα με τις απαιτήσεις των επιλεγμένων έργων στις εκάστοτε παραγωγές. Είμαι πολύ χαρούμενη που οι δρόμοι μας έσμιξαν και πάλι φέτος για την παράσταση MultiMedea.

Φωτογραφία: Νίκος Ζιαγάκης

Θα σε δούμε στην παράσταση «MultiMedea» της Πάμελα Πράθερ, σε σκηνοθεσία της Όλγας Τζωρτζ. Στην παράσταση θα δούμε τρεις διαφορετικές Μήδειες. Εσύ είσαι μία από αυτές. Τι θα ήθελες να πεις στους αναγνώστες για την ηρωίδα που υποδύεσαι;

• Σωστά το θέτετε…τρεις διαφορετικές Μήδειες, εξ ου και o τίτλος του έργου μας, MultiMedea. Πρόκειται για τρεις γυναίκες διαφορετικής καταγωγής και καταβολών που πήραν σε διαφορετικό χώρο και χρόνο την απόφαση να θέσουν τέλος στη ζωή των παιδιών τους. Η μία, η γνωστή σε όλους μας Μήδεια, την οποία και υποδύομαι. Οι άλλες δύο, υπαρκτά και σύγχρονα πρόσωπα, η Αμερικανίδα Σούζαν Σμιθ και η Γιαπωνέζα Φούμικο Κιμούρα. Δύο αληθινές ιστορίες, λοιπόν, και ανάμεσά τους η μυθική φιγούρα της Μήδειας. Τι να πρωτοπεί κανείς για τη Μήδεια που τα χωράει και είναι όλα; Ξένη, βάρβαρη, μάγισσα, παιδοκτόνος, γυναίκα, ιέρεια, σύζυγος, μητέρα, θεραπεύτρια, αθάνατη ή και θεότητα. Ήταν πρόκληση για μένα ως ηθοποιό να δω και να νιώσω πέρα από το μέγεθος και το βάρος όλων αυτών των ιδιοτήτων και χαρακτηρισμών. Θα έλεγα ότι στην παράστασή μας ο ρόλος της Μήδειας είναι περισσότερο συμβολικός, στέκει ανάμεσα στις δύο άλλες ηρωίδες ως αρχέτυπο. Εμφανίζεται σε καίρια σημεία και θα έλεγα ότι είναι σαν να ανάβει για τις συνοδοιπόρους της αγέρωχα, δυναμικά και ανάλαφρα το φως, προκειμένου να ξετυλίξουν τις ιστορίες τους από την αρχή, από τη μέση, από και προς το (ίδιο) τέλος, προσκαλώντας μας να τις καταλάβουμε λίγο καλύτερα.

Το έργο «MultiMedea» της Πάμελα Πράθερ παρουσιάζεται σε πανευρωπαϊκή πρεμιέρα. Ποιο ήταν το σκεπτικό πίσω από την επιλογή σας να το ανεβάσετε;

Η σκηνοθέτιδά μας, Όλγα Τζωρτζ, μας πρότεινε αυτό το έργο και το βρήκαμε και οι τρεις αμέσως πολύ ενδιαφέρον. Πρόκειται για ένα σύγχρονο έργο γραμμένο από μία γυναίκα για τρεις γυναίκες. Η σχέση με τη μητρότητα, η διαχείριση του τραύματος της σεξουαλικής κακοποίησης, της απιστίας στον έρωτα/συζυγικό βίο, του αποχωρισμού της πατρίδας και της οικογένειας, η αναζήτηση του εαυτού και της ελευθερίας μέσα και πέρα από αυτά είναι μερικά από τα πάντα επίκαιρα θέματα που βρίσκονται στο επίκεντρο των τριών ιστοριών. Ο τραγικά όμοιος τρόπος με τον οποίο τελικά οι άνθρωποι βιώνουν το τραύμα ανεξαρτήτως καταγωγής και εποχής, η ενότητα των τριών αυτών γυναικών που ενώνουν τις φωνές τους σε μία νομίζω ήταν αυτό που άγγιξε και τις τρεις μας όταν η σκηνοθέτιδά μας μάς έφερε αυτό το κείμενο. 

Φωτογραφία: Νίκος Ζιαγάκης

Τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος στην κοινωνία μας; 

• Να νοιάζεσαι, να μοιράζεσαι, να φροντίζεις, να συμμετέχεις, να αναλαμβάνεις ευθύνη και δράση, να επενδύεις στο μαζί και τη συνεργασία που είναι και ο μόνος δρόμος για οποιοδήποτε επίτευγμα. Να φέρεις χαρά, αγάπη, φως, ελπίδα, όνειρο και όραμα, καθώς κινείσαι μέσα στην καθημερινότητα, μέσα στη ζωή. Να ενθαρρύνεις, να ενδυναμώνεις τον εαυτό σου και τους άλλους για όλες τις δυνατότητες…

Τι σημαίνει να είσαι γυναίκα;

• Τόσοι πολλοί ρόλοι, ποιότητες και ιδιότητες. Παλαιότερα, οι γυναίκες στην κοινωνία μας ζούσαν πολύ περισσότερο υπό το ζυγό αξιών που ήταν κωδικοποιημένες ως «θηλυκές». Σήμερα, η γυναίκα δρα πιο ελεύθερα, αυτόνομα, δυναμικά, δημιουργικά σε πολλά πεδία. Όταν της δοθεί όλος ο χώρος που της αναλογεί, όλος ο χώρος που κι αυτή κάνει εντός της για να χωρέσει τους πολλαπλούς ρόλους που της αποδίδονται ή να φιλοξενήσει και να φέρει ζωή σε περίπτωση που είναι μητέρα, θα υπάρξει μια άλλη κοινωνία, σίγουρα λιγότερο βίαιη.

Φωτογραφία: Νίκος Ζιαγάκης

Αν η Μήδεια ζούσε σήμερα, θα έπραττε τα ίδια;

• Μόνο να εικάσουμε μπορούμε…σίγουρα το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο η Μήδεια οδηγήθηκε στο να αφαιρέσει τη ζωή των παιδιών της ̶ Σύμφωνα πάντα και μόνο με τον Ευρυπίδη, καθώς πριν από αυτόν η Μήδεια δεν εμφανίζεται πουθενά ως παιδοκτόνος̶ ήταν άλλο από το σημερινό. Η Μήδεια ήταν ξένη στην Ελλάδα. Πρόδωσε την πατρίδα και την οικογένειά της για να οδηγήσει τον Ιάσονα να πάρει το Χρυσόμαλλο Δέρας και τον ακολούθησε στην Ιωλκό και μετά στην Κόρινθο. Σε όλη τους την κοινή πορεία, έθεσε πολλές φορές τις μαγικές γνώσεις και ικανότητές της στην υπηρεσία του Ιάσονα. Παντρεύτηκαν, τον μύησε στην αθανασία, του έκανε παιδιά. Όταν ο Ιάσονας αθέτησε τους όρκους του για αιώνια πίστη, αψηφώντας τον γάμο τους για να παντρευτεί τη Γλαύκη και να ανέβει στον θρόνο της Κορίνθου, την εξέθεσε στην εξορία και στο βίαιο αποχωρισμό από τα παιδιά της. Το να είσαι ξένη και εξόριστη στην αρχαία ελληνική ξενοφοβική κοινωνία ήταν, εκτός από ύψιστη ατίμωση, συνώνυμο με τον θάνατο. Οι γιοι της, επίσης, δεν θα τύγχαναν καλύτερης μοίρας. Ο Κρέοντας θα τους σκότωνε φυσικά, προκειμένου οι απόγονοι της κόρης του και του Ιάσονα να μην έχουν ανταγωνιστές στον θρόνο. Η απόφαση της Μήδειας να σκοτώσει τα παιδιά της, μπορεί εν τέλει να μην ήταν και τόσο η πράξη εκδικητικής μανίας και πάθους που όλοι έχουμε στο μυαλό μας. Μπορεί να ήταν περισσότερο προϊόν σκέψης και συνειδητή επιλογή δεδομένων των συνθηκών. Αν και σήμερα η Μήδεια ήταν αντιμέτωπη με αυτή την κατάσταση, μπορεί οπότε να επέλεγε το ίδιο, ναι. Κάτι που είναι πολύ σημαντικό να πούμε είναι ότι στην αρχαία Ελλάδα μπορεί η παιδοκτονία να ήταν φρικτή, αλλά η επιορκία ήταν βαρύτερο αδίκημα. Ο επίορκος̶, εν προκειμένω ο Ιάσονας̶, έπρεπε να τιμωρηθεί. Η Μήδεια ως μυθολογική παρουσία προβάλλει την ευορκία· όχι μόνο την επιβάλλει, αλλά και υπενθυμίζει το βαρύ προσωπικό κόστος, που ενίοτε χρειαζόταν ο αρχαίος άνθρωπος να υποφέρει στο όνομα των καθολικών νόμων.Το γεγονός ότι τη Μήδεια πήρε από την Κόρινθο στο τέλος το άρμα του Ήλιου, δείχνει ότι και οι Θεοί ενέκριναν με έναν τρόπο την πράξη της.

Φωτογραφία: Νίκος Ζιαγάκης

Η Μήδεια είναι ακόμη παρεξηγημένη στις μέρες μας; Για πολλούς ενσαρκώνει την ιδέα της αρνητικής ηρωίδας… Ποια είναι η γνώμη σου;

• …εντελώς παρεξηγημένη, αλλά όχι άδικα…αυτό συμβαίνει λόγω ελλιπούς πληροφόρησης. Σε όποιον λέω ότι στο έργο υποδύομαι τη Μήδεια, συνήθως αποκρίνεται με κάποιο σχόλιο σαν «…αυτή την κακιά, τη μοχθηρή, τη φόνισσα, την παιδοκτόνο;»! Ωστόσο, όπως είπα και παραπάνω, η φιγούρα της Μήδειας ως παιδοκτόνου έχει συγκεκριμένη ημερομηνία γέννησης. Επινοήθηκε από τον Ευριπίδη το 431 π.Χ. και μάλιστα λέγεται ότι ο συγγραφέας χρηματίστηκε για να γράψει αυτή την εκδοχή εξυπηρετώντας  πολιτικές σκοπιμότητες της εποχής στο ξεκίνημα του Πελοποννησιακού Πολέμου. Παρόλο που ο Ευριπίδης έχασε τον διαγωνισμό εκείνη τη χρονιά, γεννήθηκε ο χαρακτήρας της παιδοκτόνου Μήδειας, που έγινε, στο πέρασμα των αιώνων, η μοναδική εικόνα που έχουμε γι’ αυτήν. Ο Οβίδιος και ο Σενέκας την παρέλαβαν. Ο Κορνέιγ και ο Ανούιγ έγραψαν επίσης τραγωδίες βασισμένες σε αυτή τη διεφθαρμένη μητρική φιγούρα. Δεν είναι, λοιπόν, άξιο απορίας που η Μήδεια έχει περάσει στην ιστορία ως αρνητική ηρωίδα. Σύμφωνα,όμως, με εκδοχές του μύθου και εξιστορήσεις συγγραφέων πριν από τον Ευριπίδη, η Μήδεια δεν σκότωσε τα παιδιά της· ήταν μια μάγισσα και θεραπεύτρια, που ενέπνεε τον φόβο και μαζί τον σεβασμό που οφείλεται σε ηρωίδες στα όρια της θεότητας οι οποίες διαθέτουν μεγάλες δυνάμεις. Κατά πολλούς ήταν μάλιστα θεότητα της γονιμότητας και της μητρότητας! Ακόμα κι αν στηριχτούμε, ωστόσο, στην εκδοχή του Ευριπίδη, σύμφωνα με την οποία η Μήδεια έπραξε το ειδεχθές, η γνώση του κοινωνικοπολιτικού πλαισίου της εποχής, για το οποίο μιλήσαμε με αφορμή την προηγούμενη ερώτησή σας, μας βοηθάει αν όχι να δικαιολογήσουμε τη Μήδεια, σίγουρα να την καταλάβουμε λίγο καλύτερα και να την αποδαιμονοποιήσουμε.

Τι συναίσθημα εκτιμάς ότι θα μεταδοθεί στο κοινό με την παράστασή σας;

Τα συναισθήματα ανήκουν στο κοινό και μάλιστα στον καθένα και την καθεμία ξεχωριστά. Το τι νιώθει κάποιος είναι πολύ προσωπική υπόθεση. Νομίζω είναι κάτι που δεν μπορεί να προβλεφθεί. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι θα είμαστε ευχαριστημένες και θα νιώσουμε ότι αυτό που κάνουμε έχει νόημα, αν οι θεατές φύγουν έχοντας κατανοήσει λίγο καλύτερα αυτές τις τρεις ηρωίδες που, ναι, έφτασαν στα άκρα. Στο έργο μας, η έμφαση δεν δίνεται καθόλου στην πράξη τους, αλλά στην πορεία τους, στο τι τις οδήγησε εκεί που έφτασαν. Αν κατορθώσουμε να δει ο θεατής αυτές τις υπάρξεις με όλα τους τα τραύματα με ενσυναίσθηση, θα έχουμε πετύχει σε μεγάλο βαθμό τον στόχο μας.

Γιατί θα συνιστούσατε σε κάποιον χωρίς ειδικό ενδιαφέρον να δει την παράσταση; 

• Η παράστασή μας δεν είναι ειδικού ενδιαφέροντος νιώθω. Δεν ξέρω αν υπάρχουν τέτοιες παραστάσεις. Πιστεύω ότι με έναν τρόπο όλους μας αφορούν όλα, ό,τι εμπίπτει δηλαδή στην ανθρώπινη εμπειρία. Πρόκειται για τις ιστορίες τριών γυναικών, τριών ανθρώπων ας πούμε καλύτερα, και απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο.

Φωτογραφία: Μαρία Τσώλη

 Ποιος είναι ο τόπος της παράστασης;

• Οι τρεις ηρωίδες βρίσκονται στον δικό τους τόπο και χρόνο η καθεμία, δεν υπάρχει μεταξύ τους διάδραση. Η Μήδεια στην Κόρινθο, η Φούμικο Κιμούρα στην Καλιφόρνια, όπου ήρθε με τον σύζυγό της μετανάστρια από την Ιαπωνία, και η Σούζαν Σμιθ στη Βόρεια Καρολίνα.

Η Μήδεια, κατά τη γνώμη σου, είναι θύμα έμφυλων ανισοτήτων;

Η Μήδεια θα έλεγα πως δεν υπήρξε ποτέ το «θύμα» κανενός. Υπήρξε σίγουρα «αποδέκτης» πατριαρχικών συμπεριφορών από μέρους του Ιάσονα και του Κρέοντα̶ -ας μην ξεχνάμε ότι ζούσε στην ανδροκρατούμενη αρχαία ελληνική κοινωνία- αλλά σίγουρα όχι «θύμα». Ανταποκρίθηκε σε όλες τις απαιτήσεις του φύλου της για την εποχή. Παρότι ως ιέρεια, μάγισσα, αθάνατη, κατά πολλούς θεότητα, θα μπορούσε να κάνει άλλες επιλογές, εκείνη θέλησε να γευτεί μέχρι τέλους τη γήινη και θηλυκή της υπόσταση. Ακολούθησε τον Ιάσονα στην πατρίδα του, τον υπηρέτησε κατ’ επανάληψη με τις γνώσεις και τις ικανότητές της, έγινε σύζυγος και μητέρα. Ωστόσο, ο Ιάσονας την πρόδωσε και την εξέθεσε, παρά την «καλή» της συμπεριφορά, στην εξορία. Κρέοντας και Ιάσονας προσπαθούν να πείσουν τη Μήδεια να αποδεχθεί το πεπρωμένο της με υποταγή και προθυμία. Είναι πολλές οι στιγμές στο έργο του Ευριπίδη που ο Ιάσονας αναρωτιέται πώς η Μήδεια δεν μπορεί να δει ότι με την απόφασή του να παντρευτεί τη Γλαύκη, φροντίζει για το μέλλον των γιων τους, που τη νουθετεί να αλλάξει τον τόνο της και να φερθεί με σοφία. Η Μήδεια δηλαδή θα έπρεπε να κρύβει τον θυμό της και να τον ευχαριστεί κι από πάνω για την προνοητικότητά του! Ωστόσο, επιμένω πως η Μήδεια δεν μπορούμε να πούμε πως υπήρξε ποτέ το «θύμα» κανενός. Η Μήδεια επιλέγει συνειδητά σε όλη την πορεία της και υπ’ αυτή την έννοια ξεπερνά τα όρια του φύλου της. Επιλέγει σύζυγο, επιλέγει να αντιταχθεί στον πατέρα της και να εγκαταλείψει την πατρίδα της, πολεμά τους εχθρούς της, δρα σε όλα τα μέτωπα, είναι πολεμίστρια, οικειοποιείται τις ποιότητες του ανδρισμού και του ηρωισμού. Η Μήδεια ποτέ δεν δέχτηκε να της επιβάλουν το πεπρωμένο της.

 Ποια είναι τα σχέδιά σου για το άμεσο μέλλον;

Προς το παρόν χαίρομαι πολύ αυτό που μοιράζομαι με αυτή την ομάδα σε αυτή την παραγωγή και παραμένω ανοιχτή σε ό,τι δημιουργικό και όμορφο μπορεί να φέρει το μέλλον!

Ευχαριστώ πολύ, Ιωάννα!

• Κι εγώ ευχαριστώ το catisart.gr.

∗∗∗

«MultiMedea». Ένα ταξίδι αιθέριο στην παγκοσμιότητα και την ομοιότητα των ανθρώπων

Ιωάννα Μπατή: Το θέατρο δεν είναι άλλο από συμπυκνωμένη εμπειρία ζωής

 

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -