15.5 C
Athens
Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 2025

Τι είναι αυτό που κάνει τη γιαγιά ενός ελέφαντα τόσο σημαντική;

 

Για πολλούς από εμάς, η γιαγιά είναι η ενσάρκωση της σοφίας, της φροντίδας, της προστασίας και της άνεσης.

Αντίθετα, στον κόσμο των ζώων, η μητέρα της μαμάς ή του μπαμπά ενός ζώου δεν παίζει ρόλο στην ανατροφή της νέας γενιάς.

Αυτό είναι επειδή τα ζώα δεν ζουν συνήθως τόσο πολύ και δεν είναι όλα με μια οικογένεια στενά δεμένη, όπως κάνουν οι άνθρωποι.

Υπάρχει ωστόσο ένα ζώο, στην κοινωνία του οποίου η γιαγιά διαδραματίζει πολύ μεγάλο ρόλο. Αυτό είναι ο ελέφαντας.

Πάνω από 40 χρόνια, ο καθηγητής Phyllis Lee συλλέγει δεδομένα σχετικά με 800 διαφορετικούς ελέφαντες στο εθνικό πάρκο Amboseli στην Κένυα (θυμηθείτε ότι αυτά τα ζώα μπορούν να ζήσουν όσο και ένας άνθρωπος). Ανακάλυψε ότι η επιβίωση ενός μωρού εξαρτάται από την παρουσία της γιαγιάς του.

Οι ελέφαντες ζουν σε μεγάλες οικογένειες που απαρτίζονται από μέλη με διάφορες ηλικίες.

Τι είναι αυτό που κάνει τη γιαγιά ενός ελέφαντα τόσο σημαντική;

Το μεγαλύτερο σε ηλικία θηλυκό θεωρείται πάντα η κεφαλή της οικογένειας μεταξύ των ελεφάντων. Αυτή οδηγεί το κοπάδι σε νερό και τροφή και φροντίζει τα μέλη της οικογένειάς της όταν συναντήσουν άλλη οικογένεια.

Οι ελέφαντες γεννούν πιο συχνά όταν υπάρχει μια γιαγιά στην οικογένεια. Είναι η γιαγιά ιδίως που προστατεύει το μωρό ελέφαντα, προσέχοντας το και απομακρύνοντας τυχόν εμπόδια που μπορεί να εμφανιστούν στο δρόμο του.

Οι ηλικιωμένοι θηλυκοί ελέφαντες δεν ανταγωνίζονται με τους άλλους για την τροφή όπως συχνά συμβαίνει με τα άλλα ζώα, και αφήνουν τα μικρά να φάνε πρώτα.

Ο καθηγητής Lee λέει ότι οι ελέφαντες είναι εξαιρετικά ευφυή ζώα και απαιτούνται πολλά χρόνια μελέτης για να τους κατανοήσουμε πλήρως.

Έτσι, εάν είστε αρκετά τυχεροί να έχετε μια γιαγιά, να θυμάστε ότι έχετε πολύ περισσότερα κοινά με ελέφαντες από ό,τι μπορεί να έχετε σκεφτεί αρχικά.

 

 

Τα μεγαλύτερα χερσαία ζώα

Οι ελέφαντες είναι μεγάλα θηλαστικά της οικογένειας των Ελεφαντιδών και της τάξεως των Προβοσκιδοειδών. Παραδοσιακώς, αναγνωρίζονται δύο είδη, ο αφρικανικός ελέφαντας (Loxodonta africana – Λοξόδοντα η αφρικανή) και ο ασιατικός ελέφαντας (Elephas maximus – Ελέφας ο μάξιμος), αν και ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι οι αφρικανικοί ελέφαντες της σαβάνας και οι αφρικανικοί ελέφαντες των δασών αποτελούν ξεχωριστά είδη (L. africana – Λ. αφρικανή και L. cyclotis – Λ. κύκλωτις αντιστοίχως).

Οι ελέφαντες είναι διάσπαρτοι σε όλη την υποσαχάρια Αφρική, τη νότια Ασία και τη νοτιοανατολική Ασία. Οι Ελεφαντίδες είναι η μόνη επιζώσα οικογένεια της τάξεως των Προβοσκιδοειδών· άλλες, τώρα εξαφανισμένες, οικογένειες της τάξεως περιλαμβάνουν τα μαμούθ και τους μαστόδοντες. Οι αρσενικοί αφρικανικοί ελέφαντες είναι τα μεγαλύτερα επιζώντα χερσαία ζώα και μπορούν να φτάσουν σε ύψος τα 4 μέτρα και σε βάρος τα 7.000 χιλιόγραμμα.

Όλοι οι ελέφαντες έχουν πολλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά εκ των οποίων το πλέον αξιοσημείωτο είναι μία μεγάλη προβοσκίδα, χρησιμοποιούμενη για πολλούς σκοπούς, ιδιαίτερα στην αναπνοή, στην ανύψωση του νερού και στη σύλληψη αντικειμένων. Οι κοπτήρες τους αναπτύσσονται σε χαυλιόδοντες, οι οποίοι εξυπηρετούν ως όπλα και ως εργαλεία για τη μετακίνηση αντικειμένων και το σκάψιμο. Τα μεγάλα πτερύγια των αυτιών των ελεφάντων βοηθούν στον έλεγχο της θερμοκρασίας του σώματός τους. Τα πόδια τους, που μοιάζουν με κίονες, μπορούν να φέρουν το μεγάλο τους βάρος. Οι αφρικανικοί ελέφαντες έχουν μεγαλύτερα αυτιά και κοίλη ράχη, ενώ οι ασιατικοί ελέφαντες έχουν μικρότερα αυτιά και κυρτή ή επίπεδη ράχη.

Οι ελέφαντες είναι χορτοφάγοι και μπορούν να βρεθούν σε διάφορα ενδιαιτήματα όπως οι σαβάνες, τα δάση, οι έρημοι και τα τενάγη. Προτιμούν να μένουν κοντά σε νερό. Θεωρούνται ότι είναι βασικά είδη λόγω της επιδράσεώς τους στα περιβάλλοντά τους. Τα άλλα ζώα τείνουν να κρατούν αποστάσεις και οι θηρευτές όπως τα λιοντάρια, οι τίγρεις, οι ύαινες και οι άγριοι σκύλοι συνήθως στοχεύουν μόνο τους νεαρούς ελέφαντες.

 

 

Οι οικογενειακές ομάδες

Τα θηλυκά τείνουν να ζουν σε οικογενειακές ομάδες, οι οποίες μπορούν να αποτελούνται από ένα θηλυκό με τα μικρά της ή αρκετά συγγενικά θηλυκά με τα μικρά τους. Οι ομάδες έχουν επικεφαλής ένα άτομο, συνήθως το γηραιότερο θηλυκό. Οι ελέφαντες έχουν μία κοινωνία σχάσεως-συντήξεως στην οποία πολλαπλές οικογενειακές ομάδες ενώνονται για να κοινωνικοποιηθούν. Τα αρσενικά αφήνουν τις οικογενειακές τους ομάδες όταν φτάνουν στην εφηβεία και μπορεί να ζήσουν μόνα ή με άλλα αρσενικά. Τα ενήλικα αρσενικά κυρίως αλληλεπιδρούν με τις οικογενειακές ομάδες, όταν ψάχνουν ζευγάρι και εισέρχονται σε μία κατάσταση αυξημένης τεστοστερόνης και επιθετικότητας γνωστή ως μαστ, η οποία τους βοηθά να αποκτήσουν κυριότητα και αναπαραγωγική επιτυχία.

Τα μικρά είναι το κέντρο της προσοχής στις οικογενειακές ομάδες τους και βασίζονται στις μητέρες μέχρι το τρίτο έτος της ηλικίας τους. Οι ελέφαντες μπορούν να ζήσουν έως και 80 χρόνια στη φύση. Επικοινωνούν με αγγίγματα, οπτικά, οσμές και ήχους· οι ελέφαντες χρησιμοποιούν υποήχους και σεισμική επικοινωνία για μεγάλες αποστάσεις. Η νοημοσύνη των ελεφάντων έχει συγκριθεί με αυτή των πρωτευόντων και των κητωδών. Φαίνεται να έχουν αυτοεπίγνωση και δείχνουν ενσυναίσθηση για ετοιμοθάνατα ή νεκρά άτομα του είδους τους.

Το εμπόριο ελεφαντόδοντου

Οι αφρικανικοί ελέφαντες κατατάσσονται ως εύτρωτο είδος από τη Διεθνή Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN), ενώ ο ασιατικός ταξινομείται ως κινδυνεύον. Μία από τις μεγαλύτερες απειλές των πληθυσμών των ελεφάντων είναι το εμπόριο ελεφαντοδόντου, καθώς τα ζώα θηρεύονται λαθραίως για τους χαυλιόδοντές τους. Άλλες απειλές για τους αγρίους ελέφαντες περιλαμβάνουν την καταστροφή των ενδιαιτημάτων και τις συγκρούσεις με τους τοπικούς πληθυσμούς.

Οι ελέφαντες χρησιμοποιούνται ως ζώα εργασίας στην Ασία. Στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν στον πόλεμο· σήμερα, συχνά εκτίθενται σε ζωολογικούς κήπους και σε τσίρκα. Οι ελέφαντες είναι εξαιρετικά αναγνωρίσιμοι και εμφανίζονται στην τέχνη, τη λαογραφία, τη θρησκεία, τη λογοτεχνία και τον λαϊκό πολιτισμό.

Η «μνήμη ελέφαντα»

Επιστημονικές έρευνες επιβεβαιώνουν τη λαϊκή ρήση, που θέλει τους ελέφαντες να διατηρούν εύκολα στη μνήμη αρκετά πράγματα ταυτόχρονα. Η «μνήμη ελέφαντα», σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι τόσο ισχυρή που επιτρέπει στα θηλυκά ζώα να θυμούνται το πού βρίσκονται μέχρι και 30 μέλη της οικογένειάς τους, όταν τα ίδια δεν είναι παρόντα.

Μπορεί να μην είναι δίπλα τους, αλλά οι θηλυκοί ελέφαντες θυμούνται πάντα πού άφησαν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Σε αυτό τους βοηθά η δυνατή τους όσφρηση, αλλά και ο νοητός χάρτης που δημιουργούν και στον οποίο καταγράφουν τις περιοχές στις οποίες, πιθανότατα, έχουν οδηγηθεί οι υπόλοιποι ελέφαντες.

Σύμφωνα με τις έρευνες που πραγματοποίησαν επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο St Αndrews της Σκωτίας, οι θηλυκοί ελέφαντες έχουν τη δυνατότητα να θυμούνται τις περιοχές όπου βρίσκονται τουλάχιστον άλλοι 17 συγγενείς ελέφαντες ταυτόχρονα ίσως ακόμη και 30.

Όταν, για παράδειγμα, σταματούν κάπου για να αναζητήσουν τροφή, ξέρουν ποιοι από τους άλλους ελέφαντες της οικογένειας προηγούνται, ποιοι μένουν πίσω και ποιοι ταξιδεύουν σε χωριστές ομάδες. «Για εμάς, τους ανθρώπους, είναι πολύ δύσκολο να παρακολουθούμε ταυτόχρονα τα δύο ή τρία παιδιά μας σε ένα εμπορικό κέντρο με πολύ κόσμο. Φανταστείτε να προσπαθούσαμε να κάνουμε το ίδιο με 30 παιδιά», επισήμανε ο καθηγητής Ρίτσαρντ Μπιρν.

Το πείραμα των Σκωτσέζων

Ο ίδιος και οι συνεργάτες του εξέτασαν την ικανότητα των αφρικανικών ελεφάντων να θυμούνται πού πήγε το κάθε μέλος της οικογένειας, παρακολουθώντας τη συμπεριφορά τους ενώ μύριζαν ούρα. Οι ελέφαντες δεν φημίζονται για τη δυνατή όρασή τους, αλλά έχουν άριστη όσφρηση και είναι σε θέση να αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλον από τα ούρα που αφήνουν στο έδαφος.

Οι ερευνητές πήραν δείγματα ούρων κάποιων ελεφάντων από το έδαφος και τα τοποθέτησαν σε μια περιοχή απ’ όπου αναμενόταν να περάσει ένα κοπάδι. Τα δείγματα ούρων ανήκαν σε μέλη του συγκεκριμένου κοπαδιού. Παρατήρησαν λοιπόν πως τα ζώα αντέδρασαν με έκπληξη, όταν αναγνώρισαν στο έδαφος την οσμή ενός ελέφαντα, μέλους της οικογένειας, ο οποίος όμως βρισκόταν πίσω τους. Οι ελέφαντες επίσης αντέδρασαν όταν μύρισαν τα ούρα κάποιου μέλους της οικογένειας το οποίο βρισκόταν μακριά και όχι στην ίδια περιοχή με αυτούς. Αντίθετα, έδειξαν αδιαφορία για δείγματα ούρων ελεφάντων που δεν ανήκαν στην ομάδα τους. «Η παρατήρησή μας έδειξε επίσης πως οι θηλυκοί ελέφαντες είναι εκείνοι που ενδιαφέρονται ιδιαίτερα να παρακολουθούν τα μέλη της οικογένειας με τα οποία συνταξιδεύουν».

Οι επιστήμονες, όμως, κατέληξαν και σε ένα άλλο συμπέρασμα: «Οι ελέφαντες, σε αντίθεση με τους ανθρώπους, δεν κρατούν στη μνήμη τους πράγματα για μεγάλες περιόδους ή για πάντα. Ό,τι δεν χρειάζεται στην καθημερινότητά τους διαγράφεται από τη μνήμη», επισήμανε ο καθηγητής Μπιρν. Οι παρατηρήσεις των επιστημόνων πραγματοποιήθηκαν στο Εθνικό Πάρκο Αμποσέλι της Κένυας. Η έρευνά τους δημοσιεύεται στην επιστημονική επιθεώρηση Βiology Letters.

Με μια ματιά

● ΟΙ ΕΛΕΦΑΝΤΕΣ ζουν συνήθως γύρω στα 70 με 80 χρόνια

● ΚΑΤΑ ΤΗ γέννησή τους ζυγίζουν περίπου 120 κιλά.

● Ο ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ελέφαντας που εντοπίστηκε ποτέ ήταν ένας αρσενικός αφρικανικός, που σκοτώθηκε από κυνηγούς στην Αγκόλα το 1956. Είχε ύψος 4,2 μέτρα και βάρος 12 τόνους.

● ΣΤΗΝ ΑΣΙΑ οι ελέφαντες αποτελούν σύμβολα σοφίας.

● ΕΚΤΟΣ από τη μνήμη τους, φημίζονται και για την εξυπνάδα τους.

● Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ του αφρικανικού ελέφαντα έχει περιοριστεί σήμερα, κυρίως λόγω του κυνηγιού. Κάποτε οι εκπρόσωποι του είδους υπολογίζονταν σε εκατομμύρια, σήμερα όμως δεν ξεπερνούν τις 690.000.

● Ο ΕΛΕΦΑΝΤΑΣ είναι προστατευόμενο είδος, διεθνώς.

Ετυμολογία

Η λέξη “ελέφαντας” προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ἐλέφας (γενική ἐλέφαντος ), πιθανώς από μη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, όπως η Φοινικική. Η λέξη μαρτυρείται στην Μυκηναϊκή ελληνική ως e-re-pa και e-re-pa-to στη συλλαβική γραφή Γραμμική Β. Όπως στη μηκυναϊκή ελληνική, ο Όμηρος χρησιμοποίησε τη λέξη για να εννοήσει το ελεφαντόδοντο, αλλά μετά τον καιρό του Ηροδότου, αναφέρεται εξίσου και στο ζώο. Η λέξη πέρασε μέσω της λατινικής σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες (αγγλ. elephant, γαλλ. éléphant κλπ.). Στα Σουαχίλι οι ελέφαντες είναι γνωστοί ως Ndovu ή Tembo. Στα Σανσκριτικά οι ελέφαντες ονομάζονται hastin, ενώ στα Χίντι είναι γνωστοί ως hāthī (हाथी). Λοξόδοντα, η γενική ονομασία για τους αφρικανικούς ελέφαντες, είναι ελληνική.

Ταξινόμηση, είδη και υποείδη

Οι ελέφαντες ανήκουν στην οικογένεια των Ελεφαντιδών, τη μόνη οικογένεια της τάξεως των Προβοσκιδοειδών που έχει απομείνει. Οι στενότεροι σωζόμενοι συγγενείς τους είναι Σειρηνοειδή (ντουγκόνγκ και μανάτοι) και οι ύρακες, με τους οποίους αποτελούν τον κλάδο Paenungulata της υπερτάξεως Αφροθήρια. Οι ελέφαντες και τα σειρηνοειδή ομαδοποιούνται επιπλέον στον κλάδο Τηθυθήρια. Παραδοσιακώς, αναγνωρίζονται δύο είδη ελεφάντων· ο αφρικανικός ελέφαντας (Loxodonta africana – Λοξόδοντα η αφρικανή) της υποσαχάριας Αφρικής και ο ασιατικός ελέφαντας (Elephas maximus – Ελέφας ο μέγιστος) της νότιας και νοτιοανατολικής Ασίας. Οι αφρικανικοί ελέφαντες έχουν μεγαλύτερα αυτιά, κοίλη ράχη, πιο ζαρωμένο δέρμα, επικλινή κοιλιά και δύο δακτυλόμορφες προεκτάσεις στην άκρη της προβοσκίδας. Οι ασιατικοί ελέφαντες έχουν μικρότερα αυτιά, κυρτή ή επίπεδη ράχη, πιο λείο δέρμα, οριζόντια κοιλιά που σε ορισμένες περιπτώσεις κρεμά στη μέση και μία προέκταση στην άκρη της προβοσκίδας.

Προβοσκίδα

Το πιο χρήσιμο εργαλείο στον ελέφαντα είναι η προβοσκίδα, που είναι πιο ευέλικτη ακόμα και από τα ανθρώπινα χέρια. Είναι πολύ δυνατή και χρήσιμη για τη συλλογή τροφής και νερού και με αυτή μπορεί να ξεριζώνει θάμνους και μικρά δέντρα και να κόβει κλαδιά. Η άκρη της δε είναι τόσο επιδέξια που μπορεί να μαζεύει και τα πιο μικροσκοπικά αντικείμενα από το έδαφος. Επίσης η προβοσκίδα απορροφά σκόνη και λάσπη, ψεκάζοντάς τη στο σώμα του ελέφαντα και προστατεύοντάς τον από τη ζέστη και τον καυτό ήλιο, ενώ αποτελεί και ένα ισχυρό αμυντικό όπλο αφού λειτουργεί σαν πανίσχυρο ρόπαλο εναντίον των εχθρών του.

Άλλα χαρακτηριστικά

Χαρακτηριστικό στον ελέφαντα εκτός από την προβοσκίδα, είναι και οι χαυλιόδοντές του. Μεγάλοι κοπτήρες που φυτρώνουν στην άνω γνάθο και χρησιμοποιούνται ως όπλο και βοηθητικό εργαλείο. Κάθε χαυλιόδοντας στα ενήλικα αρσενικά φθάνει το μήκος των 3 μέτρων και βάρος από 25-50 κιλά, ενώ στα θηλυκά δεν ξεπερνά τα 10 κιλά. Στο παρελθόν το κυνήγι του ελέφαντα για τους πολύτιμους χαυλιόδοντές του, το ονομαστό ελεφαντόδοντο, γινόταν σε τέτοιο μεγάλο βαθμό που ήταν αιτία το είδος να απειληθεί με εξαφάνιση και χρειάστηκε την επέμβαση των αρχών για την προστασία του, με τη δημιουργία μεγάλων πάρκων.

Σήμερα πάντως και με την παρέμβαση πολλών οικολογικών οργανώσεων, το κυνήγι του ελέφαντα έχει σχεδόν σταματήσει. Σε μερικούς ελέφαντες στις περιοχές της Ζάμπια και της Μοζαμβίκης οι χαυλιόδοντες απουσιάζουν εντελώς και κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτό έγινε από τη φύση ώστε να προστατευτεί το είδος από τους κυνηγούς.

Αισθήσεις και εγκέφαλος

Ο ελέφαντας έχει μικρά μάτια, η όρασή του δεν είναι καλή και δύσκολα μπορεί να διακρίνει ένα αντικείμενο σε απόσταση 50 μέτρων, όμως η όσφρησή του είναι πολύ ανεπτυγμένη. Παρά το τεράστιο κεφάλι που διαθέτει, ο εγκέφαλός του είναι πολύ μικρός, 4 μόνο φορές βαρύτερος από αυτόν του ανθρώπου. Είναι πανέξυπνο και συναισθηματικό ζώο, με πολύ καλή μνήμη, που τη χρησιμοποιεί κυρίως για τον προσανατολισμό του, ενώ η ευφυΐα του θεωρείται πως είναι αντίστοιχη των δελφινιών.

Εκπαίδευση

Εκπαιδεύεται σχετικά εύκολα και εξημερώνεται, οι πρώτοι δε εξημερωμένοι ελέφαντες θεωρούνται αυτοί στην Ινδία στους προ Χριστού αιώνες που χρησιμοποιήθηκαν στις μάχες. Ακόμη και σήμερα οι ελέφαντες στις περιοχές της Ινδίας και της Μαλαισίας χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά βαριών αντικειμένων, στις παρελάσεις και τις μεγάλες γιορτές και παγκοσμίως σε διάφορα τσίρκα για επιδείξεις.

 

Γιαγιά ελέφαντα

 

Κοινωνική ζωή, ανεύρεση τροφής και αναπαραγωγή

Οι ελέφαντες ζουν σε κοπάδια των 15-30 ατόμων και μετακινούνται συνεχώς μέρα και νύχτα για την αναζήτηση τροφής και νερού. Είναι ιδιαίτερα κοινωνικά ζώα και η αγέλη τους συνήθως αποτελείται από ένα ηλικιωμένο θηλυκό, από τη νεότερη ώριμη κόρη και από διάφορες ηλικίες και των δύο φύλων. Το γηραιότερο θηλυκό εποπτεύει τις διάφορες δραστηριότητες.

Παρά το τεράστιο μέγεθός τους και το μεγάλο βάρος τους διανύουν συνήθως 10 χιλιόμετρα σε μία ώρα, ενώ όταν βρεθούν σε κατάσταση πανικού φτάνουν και τα 40 χιλιόμετρα την ώρα.

Ο ελέφαντας δεν μπορεί να αναπαραχθεί πριν από τη συμπλήρωση των 15 χρόνων και η κυοφορία του θηλυκού κρατάει 22-23 μήνες. Το ύψος του νεογνού φτάνει τα 90 εκατοστά και το βάρος τα 120 κιλά. Η διάρκεια ζωής του φτάνει κατά μέσον όρο τα 70 χρόνια.

  • Πηγές πληροφοριών: [upworthy], tanea, ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -