Gerda Taro: Η πρώτη πολεμική φωτογράφος που άφησε την τελευταία της πνοή στο πεδίο της μάχης

Η Gerta Pohorylle, γνωστή επαγγελματικά ως Gerda Taro, ήταν μια Γερμανίδα πολεμική φωτογράφος που δραστηριοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου. Θεωρείται η πρώτη γυναίκα φωτορεπόρτερ που κάλυπτε τα γεγονότα από την πρώτη γραμμή του πολέμου και που πέθανε πάνω στο καθήκον.

Η Gerda Taro γεννήθηκε στη Στουτγάρδη και σπούδασε στη Λειψία. Έφυγε από τη Γερμανία για το Παρίσι το 1933 όταν ο Χίτλερ έγινε καγκελάριος και τον επόμενο χρόνο γνώρισε τον Robert Capa. Έγιναν εραστές και καθώς προώθησε και έγραφε λεζάντες στις φωτογραφίες του Capa, εκείνος της δίδαξε τη φωτογραφική τεχνική.

Όταν ξέσπασε ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος το 1936, τον κάλυψαν ως ομάδα με ανάθεση για το περιοδικό Vu. Περνώντας στο πλευρό του Λαϊκού Μετώπου, επικεντρώθηκαν στις δραστηριότητες των πιστών στρατευμάτων που προσπαθούσαν να νικήσουν τον εθνικιστικό στρατό.

Μέχρι το 1937, ο Capa είχε γίνει διάσημος για την τεκμηρίωση του πολέμου και η Taro είχε εμφανιστεί ως ανεξάρτητη φωτορεπόρτερ από μόνη της. Αυτή και ο Capa κάλυψαν μαζί πολλές πτυχές του πολέμου εκείνης της χρονιάς, συμπεριλαμβανομένης της κατάστασης των Ισπανών προσφύγων στην Αλμερία και τη Μούρθια.

Μέχρι το καλοκαίρι, η Taro είχε αρκετή αυτοπεποίθηση για να κάνει φωτογραφικές εξορμήσεις μόνη της. Ενώ κάλυπτε την επίθεση των Ρεπουμπλικανών στο Brunete τον Ιούλιο του 1937, το αυτοκίνητο στο στο οποίο επέβαινε, συντρίφτηκε από ένα άρμα και πέθανε αρκετές ημέρες αργότερα.

Αν και οι φωτογραφίες της Taro από τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο έχουν επισκιαστεί από αυτές του Capa και άλλων φωτογράφων, οι φωτογραφίες της είναι αποτελεσματικές απεικονίσεις ατόμων σε πόλεμο. Η γραφική τους απλότητα και η συναισθηματική τους δύναμη κάνουν το μικρό έργο της ένα αξέχαστο χρονικό ενός περίπλοκου πολέμου.

Η Taro δοξάστηκε ως μια θαρραλέα ρεπόρτερ που είχε θυσιάσει τη ζωή της για να μαρτυρήσει τα δεινά των αμάχων και των στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου. Τα ΜΜΕ την ανακήρυξαν αριστερή ηρωίδα, μάρτυρα της αντιφασιστικής περιόδου της Ισπανίας και πρότυπο για τις απανταχού νεαρές γυναίκες.

Ειδικότερα, η σχέση της με τον Robert Capa

Η Gerta Pohorylle γεννήθηκε το 1910 στο γερμανικό κρατίδιο της Στουτγάρδης σε μια μεσοαστική εβραϊκή οικογένεια της Γαλικίας. Φοίτησε σε ελβετικό οικοτροφείο, όπου έμαθε αγγλικά και γαλλικά και μεγάλωσε λαμβάνοντας κοσμική εκπαίδευση. Παρά την αστική της καταγωγή, έγινε μέλος των σοσιαλιστικών και εργατικών κινημάτων ενώ ήταν ακόμη πολύ μικρή.

Σε ηλικία 19 ετών, μετακόμισε με την οικογένειά της στη Λειψία, λίγο πριν από την επιβεβαίωση του γερμανικού ναζιστικού κόμματος. Η Γκέρτα έδειξε αμέσως την αντιπάθειά της και την αντίθεσή της στο καθεστώς, προσχωρώντας σε αριστερές ομάδες και συμμετέχοντας ενεργά σε δραστηριότητες αντιναζιστικής προπαγάνδας.

Το 1933, συνελήφθη και κρατήθηκε, κατηγορούμενη για διανομή φυλλαδίων. Η Γκέρτα αφέθηκε ελεύθερη ύστερα από 17 ημέρες και αποφάσισε —ή ίσως η οικογένειά της αποφάσισε γι’ αυτήν— να εγκαταλείψει τη ναζιστική Γερμανία. Πήγε στην Ιταλία για ένα μικρό διάστημα και τελικά μετακόμισε στο Παρίσι.

Η ζωή δεν ήταν εύκολη στο Παρίσι. Η Γκέρτα ζούσε με μερικούς φίλους και έκανε πολλές δουλειές, όπως σερβιτόρα, κορίτσι au pair και μοντέλο. Εκείνες τις μέρες, το Παρίσι ήταν το κέντρο μιας ζωντανής καλλιτεχνικής, λογοτεχνικής και πολιτικής ζωής και πολλοί από τους νέους διανοούμενους που επισκέπτονταν τα καφέ στο κέντρο της πόλης ήταν μετανάστες. Η εγγύτητα της Γκέρτα με τα αριστερά κινήματα βοήθησε να παγιωθούν οι αντιφασιστικές της απόψεις, παρά την επιρροή της ναζιστικής Γερμανίας που άρχισε να αισθάνεται βαριά σε όλη την Ευρώπη.

Τον Σεπτέμβριο του 1935, η Γκέρτα παρακολουθούσε ένα γύρισμα με έναν από τους φίλους της όταν συνάντησε έναν νεαρό Ούγγρο φωτογράφο. Το όνομά του ήταν Endre Friedmann, αλλά αναφερόταν στον εαυτό του ως André. Όπως και η ίδια, ο André ήταν ένας Εβραίος πρόσφυγας που διέφυγε από την αυξανόμενη ναζιστική απειλή στο Βερολίνο.

Ο Αντρέ και η Γκέρτα ερωτεύτηκαν σύντομα. Άρχισαν να ζουν μαζί και ο Αντρέ δίδαξε στη Γκέρτα όλα όσα ήξερε για τη φωτογραφία. Με τη βοήθειά του, έπιασε δουλειά στο αγγλόφωνο πρακτορείο Alliance. Εκεί η Gerta έμαθε για τις φωτογραφικές και έντυπες διαδικασίες και άρχισε να ενδιαφέρεται για το φωτορεπορτάζ, δουλεύοντας τελικά ως συντάκτρια εικόνων στο ίδιο πρακτορείο.

Το 1936, η Gerta έλαβε το πρώτο της πιστοποιητικό φωτορεπόρτερ, αλλά ο André πάλευε να βρει πελάτες για τη φωτογραφική του δουλειά. Και οι δύο ήταν αποφασισμένοι να βρουν τη θέση τους στον κλάδο του φωτορεπορτάζ. Προκειμένου να ξεπεράσουν την αυξανόμενη πολιτική μισαλλοδοξία που επικρατεί στην Ευρώπη και να αποκτήσουν πρόσβαση στην επικερδή αμερικανική αγορά, αποφάσισαν να απαλλαγούν από τα εβραϊκά επώνυμά τους και άρχισαν να πουλούν τις φωτογραφίες τους χρησιμοποιώντας το φανταστικό όνομα «Robert Capa».

Η συμφωνία ήταν απλή: η Gerda θα πουλούσε τις φωτογραφίες του Capa, ενός Αμερικανού, πλούσιου, διάσημου και άπιαστου φωτογράφου, που ζούσε προσωρινά στην Ευρώπη, ο οποίος επικοινωνούσε μόνο μέσω του βοηθού του, André.

Χρησιμοποιώντας αυτό το ψευδώνυμο, η Gerta και ο André κάλυψαν τα γεγονότα γύρω από την άνοδο στην εξουσία του Λαϊκού Μετώπου της Γαλλίας το 1930. Το μυστικό τους αποκαλύφθηκε σύντομα και, συνεχίζοντας να συνεργάζονται, ο André κράτησε για τον εαυτό του το όνομα καλλιτέχνη Robert Capa, ενώ η Gerta υιοθέτησε το επαγγελματικό όνομα Gerda Taro.

Το 1936, ξέσπασε ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος και η Gerta και ο André αποφάσισαν να μετακομίσουν εκεί για να παρακολουθήσουν στενά τα γεγονότα. Η Γκέρτα σύντομα ενεπλάκη πολύ συναισθηματικά στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, συμπάσχοντας με τον πονεμένο ισπανικό λαό και εδραιώνει το μίσος της απέναντι στη φασιστική ιδεολογία της εξέγερσης, που υποστηρίχθηκε ανοιχτά από το γερμανικό καθεστώς.

Έκαναν πολλά ταξίδια στην Ισπανία, τεκμηριώνοντας την αναχώρηση των Ρεπουμπλικανών στρατιωτών στο μέτωπο και τους πρόσφυγες που μετακινήθηκαν από τη Μάλαγα στην Αλμέιρα. Στη συνέχεια, κάλυψαν τα πολεμικά γεγονότα στην Αραγονία και την Κόρδοβα.

Αν και η Gerta χρησιμοποιούσε ως επί το πλείστον κάμερες Rollei και ο André προτιμούσε τη Leica, συχνά αντάλλασσαν τον εξοπλισμό τους – καθιστώντας τις εικόνες δυσδιάκριτες με βάση το φορμά της κάμερας – και πουλούσαν τις εικόνες με την επωνυμία “Capa-Taro”.

Η Gerta σύντομα άρχισε να εργάζεται πιο ανεξάρτητα. Συνδέθηκε δημόσια με έναν κύκλο αντιφασιστών Ευρωπαίων διανοουμένων και άρχισε να δημοσιεύει τη δουλειά της, με την ετικέτα «Photo Taro», για περιοδικά όπως το Life , Regards και το Illustrated London News .

Τον Ιούλιο του 1937, ενώ έκανε ρεπορτάζ για τον βομβαρδισμό της Βαλένθια, τράβηξε τις πιο διάσημες φωτογραφίες της: οι εικόνες απεικονίζουν το εσωτερικό του νεκροτομείου όπου βρίσκονταν τα πτώματα από την πρόσφατη επίθεση, καθώς και το πλήθος έξω γεμάτο απελπισμένους ανθρώπους που αναζητούσαν νέα των φίλων και των συγγενών τους.

Λίγες μέρες αργότερα, ο André πήγε στο Παρίσι, Γαλλία, για να συζητήσει τις δουλειές του με μερικά φωτογραφικά πρακτορεία, ενώ η Gerta μετακόμισε στο Brunete της Ισπανίας, όπου τα στρατεύματα του Φράνκο ετοιμάζονταν να ανακτήσουν τη μικρή πόλη από τις Ρεπουμπλικανικές δυνάμεις. Η μάχη στράφηκε εναντίον των Ρεπουμπλικανών και η Gerta παγιδεύτηκε στα χαρακώματα, όπου συνέχισε να φωτογραφίζει μέχρι να τελειώσει το φιλμ της. Στη συνέχεια εντάχθηκε στην υποχώρηση του Ρεπουμπλικανικού στρατού με κατεύθυνση προς τη Μαδρίτη, ταξιδεύοντας σε ένα αυτοκίνητο γεμάτο τραυματισμένους στρατιώτες. Στο δρόμο, η συνοδεία δέχθηκε επίθεση από γερμανικά αεροπλάνα που υποστήριζαν τα στρατεύματα του Φράνκο.

Στη μέση της επίθεσης, ένα τανκ έχασε τον έλεγχο και κατέληξε στο αυτοκίνητο που βρισκόταν η Gerta. H φωτογράφος έπεσε στο έδαφος και χτυπήθηκε από το τανκ. Η Gerta μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, αλλά έγινε αμέσως σαφές ότι τα τραύματά της ήταν πολύ σοβαρά. Μετά από μια σύντομη χειρουργική επέμβαση, ο γιατρός ζήτησε να της δώσει όλη την απαραίτητη μορφίνη για να ανακουφίσει τον πόνο τις τελευταίες της ώρες. Το επόμενο πρωί η Gerta έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 26 ετών.

Λίγες μέρες μετά τελέστηκε κηδεία στο Παρίσι και παρευρέθηκαν χιλιάδες κόσμου. Η είδηση ​​του θανάτου της Gerta Taro εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο και προκάλεσε μεγάλη ανταπόκριση, ιδιαίτερα στη Γαλλία όπου η κοινή γνώμη ήταν ιδιαίτερα συμπαθητική προς την αντιφασιστική προσωπικότητά της. Τάφηκε στο νεκροταφείο Père Lachaise στο Παρίσι την 1η Αυγούστου 1937, την ημέρα που θα ήταν τα 27α γενέθλιά της.

Μετά το θάνατο του Taro, ο Capa συνέχισε να τραβάει φωτογραφίες από τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο. Ένας άλλος φωτογράφος, ο David “Chim” Seymour, ο οποίος συνάντησε τον Capa και τον Taro στο Παρίσι, εργαζόταν στην Ισπανία, καταγράφοντας την έξοδο των Ρεπουμπλικανών Ισπανών προσφύγων που κατευθύνονταν στο Μεξικό. Και οι δύο έστειλαν αρνητικά στο Παρίσι, όπου ο Imre “Csiki” Weisse, βοηθός του Robert Capa, καταλόγισε και τα κράτησε σε ειδικά χάρτινα κουτιά.

Τον Οκτώβριο του 1939, ενώ τα γερμανικά στρατεύματα μετακινούνταν στο Παρίσι, ο Capa αναγκάστηκε να καταφύγει στη Νέα Υόρκη, αφήνοντας όλο τον εξοπλισμό και τα αρνητικά του στο εργαστήριό του στο Παρίσι. Από εκείνο το σημείο, τα αρνητικά του Κάπα από τον Ισπανικό Εμφύλιο έλειπαν, όπως και μεγάλο μέρος της μνήμης της Gerda Taro.

Το 1975, σε μια επιστολή προς τον αδερφό του Robert Capa, Cornell,  ο Imre Weisse θυμήθηκε τα αρνητικά του Ισπανικού Πολέμου. Εγραψε: “Το 1939, ενώ οι γερμανικές δυνάμεις πλησίαζαν στο Παρίσι, έβαλα όλα τα αρνητικά του Μπομπ σε μια τσάντα και μετά πήρα το ποδήλατό μου με κατεύθυνση προς το Μπορντό, ελπίζοντας να βρω ένα σκάφος για το Μεξικό και να του βάλω τα αρνητικά. Καθώς πήγαινα στο Μπορντό, συνάντησα έναν Χιλιανό που μου υποσχέθηκε να κρατήσω την τσάντα και να την παραδώσω στην πρεσβεία της Χιλής. Η τσάντα με τα αρνητικά έφτασε τελικά στα χέρια του στρατηγού Francisco Aguilar González. Εκείνη την εποχή, ο González ήταν πρεσβευτής του Μεξικού στην κυβέρνηση του Βισύ στη Γαλλία. Στη συνέχεια, ο González τα έφερε πίσω στο Μεξικό μαζί του όταν επέστρεψε. Ο Cornell έκανε αμέτρητες προσπάθειες να εντοπίσει τα αρνητικά αλλά χωρίς τύχη.”

Τα αρνητικά επανεμφανίστηκαν τελικά το 1995 όταν ο Μεξικανός παραγωγός ταινιών Benjamin Traver τα κληρονόμησε από μια θεία που ήταν στενή φίλη του στρατηγού González. Ο Traver επικοινώνησε με τον καθηγητή του Queens College της Νέας Υόρκης Jerald R. Green για να ζητήσει συμβουλές σχετικά με το πώς να διατηρήσει τα αρνητικά και τελικά να τα κάνει διαθέσιμα στο κοινό. Ο Green ήταν επίσης στενός φίλος του Cornell Capa  και τον ενημέρωσε για την επιστολή.

Το 2003, κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας μιας έκθεσης αφιερωμένης στους Capa και Taro, ο επιμελητής του μουσείου Μπράιαν Γουόλις επικοινώνησε με τον Traver ζητώντας να επιστρέψει τα αρνητικά. Ο Traver αρνήθηκε. Ήξερε ότι τα αρνητικά ανήκαν στον Capa και πίστευε ότι το Ίδρυμα Capa έπρεπε να τα έχει στην κατοχή του. Αλλά ήξερε επίσης ότι αντιπροσώπευαν ένα από τα πιο σημαντικά έγγραφα του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου.

Μόλις το 2007, μια ανεξάρτητη επιμελήτρια και σκηνοθέτις που ζούσε στην Πόλη του Μεξικού, η Trisha Ziff, έπεισε τον Traver να περάσει τα κουτιά στο Capa’s International Center of Photography στη Νέα Υόρκη, το οποίο είχε περισσότερους πόρους για να τα κάνει διαθέσιμα στον κόσμο.

Η εκ νέου ανακάλυψη της μεξικανικής βαλίτσας έριξε νέο φως όχι μόνο στα γεγονότα του Ισπανικού Εμφυλίου αλλά και στην προσωπική ζωή και το έργο της Gerda Taro. Δεν ήταν απλώς η σύντροφος του Robert Capa: σε ορισμένες περιπτώσεις, ήταν στην πραγματικότητα ο Robert Capa.

Μερικές από τις εικόνες που αρχικά αποδίδονταν στον Robert Capa ανακαλύφθηκε αργότερα ότι ήταν της Taro. Οι εικόνες στη μεξικανική βαλίτσα έδειχναν τον καινοτόμο τρόπο της να εργάζεται κοντά στους στρατιώτες στα χαρακώματα και όχι στα γραφεία όπου παίρνονταν στρατηγικές αποφάσεις. Αλλά έδειξαν επίσης πώς η δουλειά της, με την ίδια συνάφεια με τη δουλειά του πιο διάσημου εραστή και συναδέλφου της, είχε τεράστια συμβολή στον καθορισμό του ρόλου του σύγχρονου πολεμικού φωτογράφου και φωτορεπόρτερ.