Τεύκρος … ἐς γῆν ἐναλίαν Κύπρον, οὗ μ᾿ ἐθέσπισεν οἰκεῖν Ἀπόλλων, ὄνομα νησιωτικὸν / Σαλαμίνα θέμενον τῆς ἐκεῖ χάριν πάτρας./../Ελένη: Οὐκ ἦλθον ἐς γῆν Τρωάδ᾿, ἀλλ᾿ εἴδωλον ἣν./../Άγγελος: Τί φῆς; Νεφέλης ἀρ᾿ ἄλλως εἴχομεν πόνους πέρι;
Ευριπίδη, «Ελένη»
Η Ελένη είναι ένα από τα μυθολογικά πρόσωπα που απασχόλησαν την ποιητική διανόηση, η οποία της «αφιέρωσε» έργα και ποιήματα. Αυτό ίσως οφείλεται σε ένα βαθμό στην ιδιαίτερα αινιγματική φύση της αλλά και στο ρόλο της στον Τρωικό Πόλεμο.
H θεατρική ομάδα με το όνομα «Τι φής μιρεντό;», που αποτελείται από τους μαθητές της Γ’ τάξης Γυμνασίου του Μουσικού Γυμνασίου και Λυκείου Παλλήνης, με έναν ιδιαίτερο θεατρικό κρίκο συνέδεσε τρεις διάσημες Ελένες, την «Ελένη» του Ευριπίδη, του Γιάννη Ρίτσου και της Ρέας Γαλανάκη στην παράσταση “Σχέδιο Ελένη”, που παρουσιάστηκε στην Κεντρική Σκηνή του θεάτρου “Επί Κολωνώ”, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Off Off Athens.
Γυναίκες ξεχωριστές που έπαιξαν το παιχνίδι μεταξύ του «φαίνεσθαι» και του «είναι» διεκδικώντας τον έρωτα, την ελευθερία και τη γνώση σε ένα σκληρό κόσμο που δεν τις «αναγνώριζε», δεν τις ήθελε έτσι όπως «όντως» ήταν.
Η «Ελένη» του Ευριπίδη, μια νεφέλη, ένα ομοίωμα, ένας αντικατοπτρισμός, μια ψευδαίσθηση. Ο Ευριπίδης με την τραγωδία του «Ελένη» καταδικάζει τον πόλεμο ως πρόξενο όλων των κακών. Το παράλογο του Τρωικού Πολέμου με πρόσχημα την Ελένη προσπάθησε να τονίσει σε όλα τα δράματά του, που ήταν εμπνευσμένα από τον τρωικό κύκλο, ο συγγραφέας. Στο παράλογο της άποψης ότι για μια γυναίκα μπορεί να εξοντωθεί ένας λαός και ένα κράτος και να σκοτωθούν χιλιάδες Ελλήνων, ο Ευριπίδης θα απαντήσει με το παράλογο του «ειδώλου». Ο μύθος που αξιοποιεί λογοτεχνικά δεν είναι η ομηρική του εκδοχή, αλλά αυτή που δημιούργησε ο λυρικός ποιητής Στησίχορος. Πού ήταν η ωραία Ελένη; Αυτή που τόσα χρόνια οι Αχαιοί έψαχναν στον Σκάμαντρο ποταμό, ο οποίος ξεχειλούσε από πτώματα; Τόσος πόνος, τόση ζωή, τόση νιότη που πήγε στο χαμό «για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη».
Υπάρχει όμως και η Ελένη των ποιητών, του Σεφέρη και του Ρίτσου. Για τον Σεφέρη η Ελένη είναι «ένας μαθηματικός τύπος, της ματαιότητας και του εμπαιγμού των πολέμων». Για τον Ρίτσο είναι η γνώση και η επίγνωση, είναι η κάθαρση και ο αγώνας άνευ αποτελέσματος και ελπίδας.
Η Ελένη, ένα πρόσωπο που τόσο ελάχιστα μίλησε με τη φωνή του Ομήρου, ελευθερώνεται από τα δεσμά του μύθου, ανοίγεται και ξεπερνά την προσωπική υπαρξιακή της κρίση με ένα κύκνειο άσμα, ένα μονόλογο, πριν πεθάνει/αναληφθεί. Φθορά, απελπισία, μάχη, εξέγερση, παρακμή: έννοιες που χρωματίζονται και προβάλλονται μέσα από το γερασμένο πρόσωπο της Ελένης με ύφος ταυτόχρονα προσωπικό αλλά και οικουμενικό.
Το δράμα του Ρίτσου αρχίζει και τελειώνει με ένα σκηνικό πρόλογο και επίλογο ενώ τοποθετείται σε ένα μισοερειπωμένο και παραδομένο στη φθορά παλάτι. Ο χρόνος, αν και δεν ορίζεται, εντοπίζεται στη σύγχρονη εποχή. Ένας άνδρας, παλαιός θαυμαστής της Ελένης, «χτυπά το κουδούνι». Τη βρίσκει «Γριά-γριά-εκατό, διακόσω χρονῶ (…) ἐκεῖ ἀσάλευτη (…) καμπουριασμένη», σχεδόν άκαμπτη, κι έτσι αρχίζει μια ατέρμονη εξομολόγηση. Δεν ξεχνώ ποτέ την ερμηνεία της από τον Βασίλη Παπαβασιλείου μια μαγική καλοκαιρινή βραδιά σ’ ένα θέατρο ρεματιάς. Η Ελένη, γνώστης της ανθρώπινης ματαιοπονίας, αφιερώνει αυτά τα τελευταία λόγια της στο μη αιώνιο των πραγμάτων, στη μεγάλη αδυναμία των λέξεων να περιγράψουν την πραγματικότητα, αλλά και στη μνήμη, που τελικά εξισώνει τα πάντα, τους εχθρούς και τους φίλους, τους συγγενείς, τους περαστικούς, τους νεκρούς, που όσο περνά η ζωή έρχονται πιο κοντά στους ζωντανούς και γίνονται πιο οικείοι, δεμένοι όχι μόνο από τη μνήμη μα και με δεσμούς πιο απτούς κι ενόργανους, ώστε τελικά οι ζωντανοί να μη διαφέρουν από αυτούς.
Από την άλλη υπάρχει η Σπετσιώτισσα Ελένη Μπούκουρα (1821-1900) που στα νιάτα της ντύθηκε άντρας για να μπορέσει να σπουδάσει ζωγραφική στην Ιταλία, παντρεύτηκε το ζωγράφο Σαβέριο Αλταμούρα, γέννησε τα παιδιά της (ανάμεσά τους και το θαλασσογράφο Ιωάννη Αλταμούρα), επέστρεψε εγκαταλειμμένη από τον άντρα της στην Αθήνα και εργάστηκε ως ζωγράφος. Στα γεράματά της έζησε δύο δεκαετίες μόνη και έγκλειστη στο παραθαλάσσιο σπίτι των Σπετσών, παροπλισμένη πια ζωγράφος και χαροκαμένη μάνα, τριγυρισμένη από ψιθύρους για άσκηση μαγείας και για τρέλα. Δραματική, προκλητική, με πολλές ανατροπές και αντιφάσεις κύλησε η ζωή της πρώτης Ελληνίδας ζωγράφου, για την οποία δεν διαθέτουμε ακόμη όλα τα κλειδιά. Το μυθιστόρημα «Ελένη ή ο Κανένας» της Ρέας Γαλανάκη προσπαθεί να προσεγγίσει το βίο και το μύθο αυτής της υπαρκτής, της πάντα επίκαιρης Ελένης, με τα δικά του αντικλείδια.
Με βαθιά καλλιτεχνική φύση οι μαθήτριες και οι μαθητές, εν πλήρει αθωότητι, με μουσικότητα, αρμονία και πλαστικότητα μας έδωσαν μια παράσταση που συνδέει το ονειρικό με το φαντασιακό και το σύγχρονο με το κλασικό.
Αξιέπαινη προσπάθεια εφήβων, οι οποίοι κατακτούν την εμπειρία του θεάτρου τόσο ιστορικά όσο και βιωματικά, αναπτύσσοντας τα εκφραστικά τους μέσα ώστε να επικοινωνούν ιδέες, συναισθήματα και εμπειρίες.
Το θέατρο καλλιεργεί, διδάσκει τους νέους να εξερευνούν το σώμα και τις αισθήσεις τους, να αναπτύσσουν τη φαντασία, την παρατηρητικότητα, τη μνήμη και την κριτική τους σκέψη. Να προοδεύουν. Δεν είναι τυχαίο πως μαθητές που, για κάποιους λόγους, υστερούν στα μαθήματα, μετά την ενασχόλησή τους με το θέατρο ανεβάζουν τον πήχη στις σχολικές επιδόσεις τους και προσηλώνονται περισσότερο στη μάθηση.
Στην παράσταση οι μαθητές – ηθοποιοί δημιούργησαν και ανέπτυξαν ρόλους που πηγάζουν από φανταστικές ή πραγματικές καταστάσεις και έθιξαν κοινωνικά ή ηθικά ζητήματα. Κατανόησαν και ερμήνευσαν το κοινωνικό και φυσικό τους περιβάλλον μέσα από τη δημιουργία δραματικών καταστάσεων, τοποθετώντας τον εαυτό τους σε σχέση με τους άλλους. Συνέλαβαν τις θεατρικές και δραματουργικές εκφάνσεις του αρχαίου πολιτισμού. Ήρθαν σε επαφή βιωματικά με διαφορετικούς συγγραφείς και κείμενα, γνώρισαν και εφάρμοσαν στη σκηνή βασικά δραματουργικά χαρακτηριστικά. Ανέπτυξαν υποκριτικές ικανότητες, όπως λόγο, κίνηση, συναίσθημα, έκφραση, και επικοινώνησαν ξεκάθαρα και με σαφήνεια μεταξύ τους κατά τη διάρκεια της θεατρικής πράξης.
Επιπλέον υιοθέτησαν στάσεις, καλλιέργησαν αξίες, αντιλήφθηκαν το ιστορικό και κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχής, όπως διαφαίνεται μέσα από τα συγκεκριμένα θεατρικά κείμενα. Εντόπισαν κοινά σημεία και συνιστώσες ανάμεσα σε διαφορετικούς συγγραφείς. Σχεδίασαν πλάνο εργασίας, πειραματίστηκαν, προβληματίστηκαν, οραματίστηκαν, μελέτησαν, σύγκριναν, διάβασαν, δυνάμωσαν. Δίχως να προβαίνω σε υπεραπλουστεύσεις, απλώς αναρωτιέμαι: Υπάρχει σπουδαιότερο μάθημα από αυτό;
(Ελένη – Σελήνη – Νεφέλη – Κανένας – Ελένη)
(«Ελένη» του Ευριπίδη, του Γ. Ρίτσου, της Ρέας Γαλανάκη)
* Παίχτηκε το Σάββατο 31 Μαΐου 2014, στις 8.45 μ.μ. και τη Δευτέρα 2 Ιουνίου στις 10 μ.μ.
Συντελεστές
Θεατρική Ομάδα: Τι φής μιρεντό;
Σύλληψη/Σκηνοθεσία: Κατερίνα Αλεξιάδη, Δήμητρα Τσίγκα
Παίζουν: Γιάννης Κονσολάκης, Έλλη Κουκίου, Μαριλού Κουτσονάσιου, Αλίκη Λιναρδάκη, Νεφέλη Λύρα, Ιάσονας Μαρούλης, Μάνος Μαστρογιαννόπουλος, Μαίρη Μαυρουδή, Δάφνη Μέγγου, Σεμέλη Μητροπούλου, Γιώργος Μπουλαξής, Σταυρούλα Πρίφτη, Δημήτρης Σαμαράς, Άννυ Σταυριανού, Χριστίνα Τσίρτου, Κωνσταντίνος Χάρντεν, Ειρήνη Χουστουλάκη, Μαρίλια Ψαρίδη
Τραγούδι: Μελένια Καλαϊτζή, Έλλη Κουκίου
Μαντολίνο: Δημήτρης Κολλημένος
Φλάουτο: Εύη Λαγάρα
Τσέλο: Αριστείδης Λύκος – Δεσύλλας
Κιθάρα: Μάνος Μαστρογιαννόπουλος
– Διάρκεια παράστασης: 45 λεπτά
Πληροφορίες
“Επί Κολωνώ”
Τηλ. 210 – 51.38.067
Ναυπλίου 12 και Λένορμαν 94
Κολωνός
Στάση μετρό Μεταξουργείο και μετά περίπου 8 λεπτά με τα πόδια.
