Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Τέσσερις γυναίκες -ή όλες οι γυναίκες;- εγκλωβισμένες σε κάτι που το λένε παρελθόν, προσπαθούν ν’ αντιμετωπίσουν το παρόν τους. Ένα αδιάκοπο παιχνίδι αντιπαραθέσεων έχει ως στόχο να τις οδηγήσει στη λύτρωση… Θα το καταφέρει;
Η γνωστή θεατρική ομάδα ΠραξονΑνομήματα, της οποίας θεατρικές δουλειές έχουμε δει και τις προηγούμενες χρονιές στο OFF OFF Athens, προχώρησε φέτος σε ένα νέο ενδιαφέρον εγχείρημα, σε σκηνοθεσία Ειρήνης Τζαβάρα. Διασκεύασε τις «Χρωματιστές γυναίκες» του Βασίλη Ζιώγα και το «Τίτα-Λου» της Κατρίν Αν.
Ο Βασίλης Ζιώγας
Ο Βασίλης Ζιώγας ανήκει στους σημαντικότερους Νεοέλληνες θεατρικούς συγγραφείς. Γεννήθηκε το 1935 στη Θεσσαλονίκη, την οποία όμως εγκατέλειψε πολύ μικρός και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Φοίτησε στο Αμερικάνικο Κολέγιο Ψυχικού, όπου, σε ηλικία 14 χρόνων, έγραψε κι ανέβασε το πρώτο του θεατρικό έργο με τίτλο Η ψευδομένη στάφυλος. Το 1956 έφυγε για την Αυστρία (με υποτροφία της πόλης Λιντς, για ζωγραφική), όπου σπούδασε κινηματογράφο και θέατρο στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Εκεί συμμετείχε στο λογοτεχνικό κίνημα του λετρισμού, μαζί με τους σημαντικούς ποιητές και θεατρικούς συγγραφείς της Αυστρίας (Hernest Jandl, H.C. Artman, Peter Hantke). Το πρώτο του βιβλίο κυκλοφόρησε το 1957 (21 σπουδές για μικρό στίχο) και μετά απ’ αυτό αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στο θέατρο. Στη δεκαετία του ’50 ταξίδεψε αρκετά, έζησε για ένα διάστημα στο Παρίσι κι έγραψε πολλά θεατρικά έργα, τα οποία παρουσιάστηκαν και δημοσιεύτηκαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Επίσης, μετέφρασε για πρώτη φορά στην Ελλάδα έργα των Ιονέσκο και Μπέκετ, κατά παραγγελία της Κρατικής Ραδιοφωνίας. Το 1972 πήγε στη Νέα Υόρκη με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Ford και συνεργάστηκε με το θεατρικό οργανισμό La Mama. Από το 1979 εργαζόταν ως δημοσιογράφος και αρθρογράφος στον ημερήσιο Τύπο. Στη γερμανόφωνη Ευρώπη έχουν παρουσιαστεί επανειλημμένως έργα του. Από τη Β’ Σκηνή του Josef stadt theater, το Theater beim Auersberg, το Stadt theater Lucern, το Arche Theater, την Όπερα της Βόννης, το Α’ Πρόγραμμα της Αυστριακής Τηλεόρασης, το Deutsch Griechisches Theater και άλλα. Πέθανε το 2001.
Νεοελληνικό θέατρο
Η γραφή του Βασίλη Ζιώγα παντρεύει την ποιητική διάσταση με το πικρό χιούμορ και τον κυνισμό και χωρίς να μπορεί να αναχθεί σε συγκεκριμένα λογοτεχνικά πρότυπα, ελληνικά ή ευρωπαϊκά, συνδυάζει δημιουργικές επιρροές από τον υπερρεαλισμό, την ψυχανάλυση, το αρχαίο δράμα και την ελληνική λαϊκή παράδοση. Οι «Χρωματιστές Γυναίκες» θεωρούνται ως ένα από τα καλύτερα έργα του νεοελληνικού ποιητικού θεάτρου.
Το έργο με αφορμή το «τραύμα» της παιδικής κακοποίησης, και τις ολέθριες συνέπειες αυτού, «ξεμπροστιάζει» όλα τα κοινωνικά στερεότυπα και τον συντηρητισμό που βυθίζουν, σαν μια βαριά άγκυρα, τον άνθρωπο στις πιο σκοτεινές γωνιές του νου, τον παραλύουν και του στερούν τη ζωή. Είναι μια κραυγή επιβίωσης και αγάπης κόντρα στην καταπίεση και τη χαμένη παιδική αθωότητα.
Υπόθεση του έργου
Δύο γυναίκες, η Άννα και η Έλλη, εγκλωβισμένες σε κάτι που οι ίδιες αποκαλούν παρελθόν, προσπαθούν να διαχειριστούν το σήμερα. Ένα démarrage αλλεπάλληλων αντιπαραθέσεων θα τις οδηγήσει στη λύτρωση. Η Άννα, μια ψυχικά καταρρακωμένη γυναίκα, αποφασίζει να έρθει αντιμέτωπη με το άλλο της εγώ, μια διαφορετική της υπόσταση, την ηθική και αθώα Έλλη, την οποία ονομάζει «αδερφή».
Στις “Χρωματιστές γυναίκες” οι δύο αδελφές συνδιαλέγονται σε μία προσπάθεια να ελευθερωθούν από την πίεση που επιβάλλει η κλειστή κοινωνία ενός νησιού. Στην απουσία της επικοινωνίας με τον άλλον που δηλώνεται μέσα από την περιπετειώδη ζωή της Άννας όπως και μέσα από την ήρεμη και αποκλεισμένη ζωή της Έλλης, η μόνη πραγματική επαφή με τον κόσμο γίνεται με τη συμβολική είσοδο της φύσης. Οι γλάστρες που έρχονται από τον κήπο μία μία αποτελούν την απάντηση της πραγματικότητας στο αίτημα της Έλλης να ”αισθανθεί ένα με τη φύση”.
Η πορεία για την ένωση αυτή είναι διαφορετική για την κάθε ηρωίδα: το άνοιγμα της Άννας στον κόσμο καταλήγει στη λεηλασία, ενώ το κλείσιμο της Έλλης στο πατρικό σπίτι ισοδυναμεί με τον αφανισμό -πρόκειται για δύο διαφορετικές εκφάνσεις της ίδιας αγωνίας. Τα σημεία συνάντησης των δύο αδελφών είναι η ανάμνηση των παιχνιδιών, η κοινή παιδική ηλικία, δηλαδή η οικειότητα και η αθώα συνενοχή, καθώς και η αδυναμία να επικοινωνήσουν με τον αντρικό κόσμο.
Η καθημερινή ζωή
Ο θεατρολόγος Πλάτων Μαυρομούστακος έχει γράψει για το έργο:
“Στις Χρωματιστές Γυναίκες, η εικόνα της σκηνής παραπέμπει στη γνωστή εικόνα της καθημερινότητας και στο σημείο αυτό, το έργο συναντά τα κύρια χαρακτηριστικά που διατρέχουν τον σκηνικό χώρο της μεταπολεμικής θεατρικής γραφής. Η οικεία εικόνα ανατρέπεται από τον ιδιόμορφο ποιητικό θεατρικό λόγο. Πέρα από την άμεσα αντιληπτή πραγματικότητα, ο Βασίλης Ζιώγας σε κάθε έργο παραδίδει μια διαφοροποιημένη και παραλλαγμένη πραγματικότητα.
Η καθημερινή ζωή είναι μόνο η πρόφαση, το κέντρο του ενδιαφέροντος μεταφέρεται σ’ όλα εκείνα που ανήκουν σε ένα μακρύ χρόνο, πέρα από τη στιγμή. Το στοιχείο αυτό κυριαρχεί σε όλα τα θεατρικά του έργα και τον διαφοροποιεί ουσιαστικά από τα δραματουργικά ρεύματα που εμφανίζονται στη μεταπολεμική Ευρώπη και στην ελληνική θεατρική γραφή. Οι δύο αδελφές του έργου συνδιαλέγονται σε μια προσπάθεια να ελευθερωθούν από την πίεση που επιβάλλει η κλειστή κοινωνία ενός νησιού. Στην απουσία της επικοινωνίας με τον άλλο που δηλώνεται μέσα από την περιπετειώδη ζωή της Άννας, όπως και μέσα από την ήρεμη και αποκλεισμένη ζωή της Έλλης, η μόνη πραγματική επαφή με τον κόσμο πραγματοποιείται με τη συμβολική είσοδο της φύσης. Οι γλάστρες που μπαίνουν από τον κήπο μία μία αποτελούν την απάντηση της πραγματικότητας στο αίτημα της Έλλης να αισθανθεί «ένα με τη φύση». (…) Απομονωμένες από το περιβάλλον, μόνο μαζί θα γνωρίσουν την ελευθερία που σημαίνει η αποδοχή του άλλου: «Σε βλέπω», λέει στο τέλος του έργου η Έλλη. Οι άνθρωποι στον κόσμο του Ζιώγα δεν είναι ποτέ μόνοι και η ύπαρξή τους δεν είναι άλογη. Η λύτρωση υπάρχει για τον καθένα πάντα μέσω του άλλου και κυρίως μέσω της συμφιλίωσης με τον οικείο”.
Στην παράσταση “Χρωματιστές γυναίκες ή δυο άσπρες φάλαινες”, που παρακολουθήσαμε στην κεντρική σκηνή του θεάτρου “Επί Κολωνώ”, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Off Off Athens, η διασκευή περιελάμβανε και το έργο “Τίτα – Λου” της Catherine Anne. Και τα δύο έργα ρίχνουν φως σε μια κρυμμένη διάσταση του κόσμου. Μας αποκαλύπτουν μυστικά που μόνον ένας ταξιδιώτης από παράλληλο σύμπαν μπορεί να κατέχει.
Δυο άσπρες φάλαινες
Το έργο της Catherine Anne “Τίτα-Λου” ανεβάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα από την Πειραματική Σκηνή της “Τέχνης”, στο θέατρο “Αμαλία” της Θεσσαλονίκης, στις 10 Μαρτίου 1993, σε μετάφραση και σκηνοθεσία Νικηφόρου Παπανδρέου, με την Έφη Σταμούλη (Τίτα) και τη Λυδία Φωτοπούλου (Λου).
“Τριάντα χρονών, και ξαφνικά η επιθυμία να τα ξεχάσεις όλα… να πας να δεις τι γίνεται αλλού.
Για κοίτα! Κάτι λείπει. Κάτι θα λείπει πάντα.
Η έλλειψη δημιουργεί χειρονομίες, λόγια, γέλια. Η έλλειψη είναι πίσω απ’ όλα.
Ακόμα και η απέραντη αγάπη των δύο αδελφών, της Τίτας και της Λου, δεν κατάφερε να εξαλείψει την έλλειψη.
Τριάντα χρονών! Γρήγορα!
Να πάνε να δουν τι γίνεται αλλού! Να ξεκολλήσουν!
Για κοίτα! Να τες φευγάτες. Αυτές που δεν είχαν ξεμακρύνει ποτέ από το νησί τους στη Βρετάνη, να τες που καταφθάνουν στο Παλέρμο, με το χαμόγελο στα χείλη και το φόβο στα σωθικά.
Για κοίτα! Πήραν μαζί τους το χλιαρό βότσαλο… Ο πατέρας τούς είχε γράψει στη διαθήκη του ότι η πέτρα θα ζεσταινόταν όσο θα πλησίαζαν τον Λε Ντου, τον μάγο, τον θεραπευτή, έναν άνθρωπο που δεν τον είχαν δει ποτέ τους.
Για κοίτα! Για κοίτα!
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν δύο αδελφές που κανένας δεν φαινόταν ικανός να τις χωρίσει…
Τίτα-Λου. Υπάρχει ανάμεσά τους αυτό το ενωτικό, αυτό το σημάδι, αυτή η γραμμή που τις δένει, αυτή η γραμμή που τις χωρίζει”.
Στο Παλέρμο
Η Τίτα και η Λου είναι δύο αδερφές, πολύ δεμένες μεταξύ τους. Η Λου είναι τυφλή εκ γενετής και ανέκαθεν η μία στήριζε την άλλη. Όταν χάνουν τον πατέρα τους, εκείνος, έχει ως επιθυμία του, να πουλήσουν όλα τα υπάρχοντά τους, να αφήσουν το σπιτικό τους στη Βρετάνη της Γαλλίας και να αρχίσουν ένα ταξίδι με προορισμό το Παλέρμο της Σικελίας, ώστε εκεί να αναζητήσουν έναν μυστηριώδη θεραπευτή, τον Λε Ντου…
Οι αδελφές Τίτα και Λου ξεκινάνε να γνωρίσουν τον κόσμο και τον έρωτα. Τίτα – Λου, ένα σώμα και μια ψυχή που βουτάει με θάρρος και πάθος στη ζωή. Τίτα – Λου, ένα παραμύθι για όσους ψάχνουν να βρουν το πιο βαθύ κομμάτι του εαυτού τους.
Στην περιπλάνησή τους αυτή όμως, αναγκάζονται να γνωρίσουν πρωτόγνωρες εμπειρίες, να χωρίσουν η μία από την άλλη για πρώτη φορά στη ζωή τους, να γνωρίσουν τον έρωτα…
Το “Τίτα – Λου” είναι ένα παραμύθι για όσους ψάχνουν να βρουν το πιο βαθύ κομμάτι του εαυτού τους. Μια ιστορία για τη δύναμή μας να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας και να ξεκινούμε ξανά από την αρχή.
Πρώτη παράσταση
Η πρώτη γαλλική παράσταση δόθηκε στις 26 Μαρτίου 1991, στο θέατρο “Planetarium” του Παρισιού, συμπαραγωγή των θεάτρων “A Brule – Pourpoint” και “Nanterre –
Amandiers”, σε σκηνοθεσία της Κατρίν Αν, με την Anne Marenco (Τίτα) και τη Fabienne Luchetti (Λου).
Catherine Anne
H Catherine Anne είναι απόφοιτη της Ecole de la rue Blanche (1979-1980) και της Ανώτερης Εθνικής Σχολής Δραματικής Τέχνης (Conservatoire, 1981-1984). Η δραστηριότητά της καλύπτει σχεδόν όλες τις πτυχές της θεατρικής δημιουργίας. Ως ηθοποιός του κινηματογράφου έχει συμμετάσχει στην ταινία “Une semaine de vacances” (1980, σκηνοθεσία του Bertrand Tavernier) και στην ταινία μικρού μήκους “Κάμερα” (1985, σκηνοθεσία του Alain Goustard). Ως ηθοποιός του θεάτρου έχει λάβει μέρος σε παραστάσεις έργων των Racine (“Ανδρομάχη”), R. Fassbinder, J. Lenz, J. Eustache (La Maman et la Putain). Ως θεατρικός συγγραφέας διασκευάζει υπό τον τίτλο “Les grandes vacances” το μυθιστόρημα του Άγγλου συγγραφέα W. Golding “Άρχοντας των μυγών” και γράφει τα θεατρικά έργα “Les Mannequins”, “Une annee sans etc”, “Combien de nuits faudra-t-il marcher dans la ville?”, “Eclats, Tita-Lou”. Ακόμη σκηνοθετεί τις “Grandes vacances” (1977), “La jour nee d’ une reveuse” (του Copi, 1984), “Chaleur” (Ewa Pokas, 1987), και δικά της έργα.
Αγώνας επιβίωσης
Κάτι λείπει, κάτι θα λείπει πάντα. Η έλλειψη δημιουργεί χειρονομίες, λόγια, γέλια. Ακόμα και η απέραντη αγάπη των δύο αδερφών δεν κατάφερε να εξαλείψει την έλλειψη. Δύο αντίθετοι κόσμοι που βρίσκουν το σημείο συνάντησής τους στην ανάμνηση και την αναπαράσταση της παιδικής τους ηλικίας. Ένας αγώνας επιβίωσης. Η λύτρωση που έρχεται μέσω του άλλου. Ένα παράθυρο προς την ελευθερία που ανοίγουν μαζί.
Η παράσταση
Μια καλοστημένη παράσταση με πολλαπλές αναγνώσεις, που ακροβατεί μεταξύ ρεαλισμού και σουρεαλισμού. Δύο νεαρές φυσιογνωμίες και δύο μεγαλύτερες γυναίκες αναζητούν την ολοκλήρωση, περνούν μέσα από τη σύγκρουση, κατακτούν τις εμπειρίες τους και συνεχίζουν το ταξίδι.
Τα δύο έργα μαζί, όπως αρμονικά διασκευάστηκαν σε μία παράσταση και σκηνοθετήθηκαν από την Ειρήνη Τζαβάρα, αναφέρονται σε τέσσερις γυναίκες που έρχονται αντιμέτωπες με τις επιλογές τους. Η παράσταση αυτή μιλά για τις γυναίκες. Γι’ αυτό που είμαστε, γι’ αυτό που θα θέλαμε να είμαστε, γι’ αυτό που δε θα είμαστε ποτέ, γι’ αυτό που ίσως γίνουμε. Είναι μια τοιχογραφία της ζωής.
Φιλότιμη υποκριτική δουλειά και καλή επικοινωνία μεταξύ των τεσσάρων ηθοποιών, των Λεμονιάς Αντωνάτου, Κατερίνας Λιάγκου, Τζίνας Ντέγκα, Κωνσταντίνας Σπάθη, που χρωματίζουν ερμηνευτικά την κατακερματισμένη ψυχοσύνθεση των ηρωίδων τους.
Όμορφος ο σκηνικός χώρος όπως τον επιμελήθηκε η εικαστικός Εύη Αθανασίου μαζί με την ομάδα, ταιριαστά τα κοστούμια της σκηνοθέτιδας Ειρήνης Τζαβάρα σε συνεργασία με την ομάδα και οι φωτισμοί (Στέλιος Πλασκασοβίτης) -όλα λειτουργικά. Με χάρη η κίνηση της Κωνσταντίνας Σπάθη και επιτυχημένη η επιλογή της μουσικής (Children του Σταμάτη Σπανουδάκη).
Δύο πολύ δύσκολα παραληρηματικά κείμενα χωρίς γραμμική αφήγηση που ευτύχησαν να διασαφηνιστούν σκηνικά σε αυτό το προσεγμένο ανέβασμα και να φανερωθούν στο κοινό με τρόπο ποιητικό. Σαφώς μια παράσταση από εκείνες που εγείρουν ερωτήματα.
Συντελεστές
Θεατρική ομάδα: ΠραξονΑνομήματα
Κείμενο: διασκευή στις “χρωματιστές γυναίκες” του Β. Ζιώγα και το “Τίτα-Λου” της Κατρίν Αν
Μετάφραση: το 2ο κείμενο σε μετάφραση Νικηφόρου Παπανδρέου
Σκηνοθεσία: Ειρήνη Τζαβάρα
Σκηνικά: Εύη Αθανασίου και η ομάδα
Κοστούμια: Ειρήνη Τζαβάρα και η ομάδα
Μουσική: children του Σταμάτη Σπανουδάκη
Φωτισμοί: Στέλιος Πλασκασοβίτης
Κίνηση: Κωνσταντίνα Σπάθη
Φωτογραφίες: Δημήτρης Συρανίδης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Κατερίνα Λιάγκου
Trailer παράστασης: Αλέξανδρος Παλιεράκης
Μοντάζ trailer: Γιώργος Κουρμούζας
Ερμηνεύουν:
Λεμονιά Αντωνάτου, Κατερίνα Λιάγκου, Τζίνα Ντέγκα, Κωνσταντίνα Σπάθη
***
Το trailer της παράστασης:
• Διάρκεια παράστασης: 40 λεπτά
- Η παράσταση “Χρωματιστές γυναίκες ή δυο άσπρες φάλαινες” παρουσιάστηκε το Σάββατο 1 Ιουνίου 2019 στις 20:15 και τη Δευτέρα 3 Ιουνίου 2019 στις 22:00, στην κεντρική σκηνή του θεάτρου Επί Κολωνώ, στο πλαίσιο του φεστιβάλ OFF OFF Athens.
