Η «Διαβολιάδα» προκάλεσε σάλο όταν πρωτοεκδόθηκε το 1925 και δύο μήνες αργότερα λογοκρίθηκε ως βλάσφημη, αποσύρθηκε και δεν επανακυκλοφόρησε ποτέ. Η κατάληξη «-ιάδα» δόθηκε ξεκάθαρα από τον ίδιο τον Μπουλγκάκοφ και δεν προέρχεται από μεταφράσεις. Είναι μια ανηλεής σάτιρα όσων συμβαίνουν όταν ο «Διάβολος» αποφασίζει να χώσει τη μύτη του στις υποθέσεις μιας σοσιαλιστικής χώρας. Ο πρωταγωνιστής δεν λέγεται τυχαία Κοροτκόφ. Η λέξη στα ρωσικά σημαίνει μικρούλης. Επομένως μιλάμε για το έπος του μικρού ανθρώπου. Ο Κοροτκόφ ξεκινάει σαν ένας πολύ μικρός, επαναπαυμένος άνθρωπος σε ένα σύστημα που καταρρέει και δεν υπάρχουν διόλου λεφτά. Κάτι μας θυμίζει αυτό! Η είδηση ότι λεφτά δεν υπάρχουν και οι υπηρεσίες προχωρούν σε μείωση προσωπικού, πέφτει ως κεραυνός εν αιθρία στη μεταεπαναστατική Μόσχα του 1921. Κι αυτό κάτι μας θυμίζει!
Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Πρόκειται για ένα έργο επίκαιρο κοινωνικά και πολιτικά, που έχει πολλά να μας πει σήμερα. Θύμα της νέας πραγματικότητας έλλειψης ρευστού πέφτει σύντομα και ο συνετός υπάλληλος Κοροτκόφ, ο οποίος προσπαθώντας να βρει το δίκιο του, αναζητά τον αρμόδιο διευθυντή, ευελπιστώντας να ανατρέψει τη δυσχερή του θέση. Στην προσπάθειά του αυτή, εμπλέκεται σε ένα ιλιγγιωδώς ξέφρενο κυνηγητό, όπου η πεζή καθημερινότητα μπερδεύεται με την πιο τρελή φαντασίωση και τις πιο παράλογες ψευδαισθήσεις. Μεταμορφώσεις, παραμορφωτικοί λαβύρινθοι και αντικείμενα που ζωντανεύουν, συνιστούν τώρα το εφιαλτικό σύμπαν της αποπνικτικής καταδίωξης του φιλότιμου ήρωα – ανθρωπάκου. Μέσα σ’ αυτό το «διαβολικό» περιβάλλον, όλοι οι χαρακτήρες ξεπηδούν από έναν γκροτέσκο κόσμο υπερβολής και δοκιμάζουν τα νεύρα του, τόσο που σταδιακά υποχωρεί ακόμη και η ικανότητά του να αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα. Ο δυστυχής πλέον Κοροτκόφ δεν είναι τώρα σίγουρος για τίποτα. Απόλεσε οριστικά και τη λιγοστή αυτοπεποίθηση που είχε. Δεν θυμάται ούτε το όνομά του, η ίδια η ταυτότητά του δεν του ανήκει πια. Προσπαθεί να διατηρήσει την κανονικότητά του σε ένα καθεστώς που δεν είναι καθόλου κανονικό. Παλεύει με ένα σύστημα δαιδαλώδες και αήττητο, με ένα μηχανισμό που τον παγιδεύει αενάως και του εναντιώνεται ανελέητα. Μόνη λύση διαφυγής από τον εφιάλτη, φαντάζει μια απελπισμένη ηρωική έξοδος. Μόνο που πια, δεν ξέρει καν αν καταδιώκεται ή αν καταδιώκει. Όλα αυτά που του συμβαίνουν τα ονομάζει «διαβολικά κόλπα», ενώ τίποτα διαβολικό δεν υπάρχει παρ’ όλα αυτά. Όσα συμβαίνουν είναι η ανάγκη του ανθρώπου να επιβιώσει σε ένα σύστημα που τον πνίγει και στο τέλος, όταν καταλαβαίνει πώς λειτουργούν τα πράγματα, αυτοκτονεί με μια λανθάνουσα επαναστατική πράξη. Αυτοκτονεί με απόλυτη συνείδηση του τι έχει διατελεστεί. 
Ο Μπουλγκάκοφ επιλέγει στο έργο αυτό το σύμβολο του Διαβόλου και πλήθος αναγνωρίσιμων αρχετύπων του και με το φαουστικό θέμα της εξαγοράς -του χρόνου, των ιδεών ή των πεποιθήσεων- σε πρώτο πλάνο, δημιουργεί αυτή την καυστική σάτιρα μιας τραγελαφικής κοινωνίας στην οποία ελλοχεύει και σύντομα επικρατεί ολοκληρωτικά το απόλυτο χάος. Η λεγόμενη σοσιαλιστική αγωγή πάει περίπατο και οι πάντες εκδηλώνουν το χειρότερο εαυτό τους κατευθυνόμενοι από «διαβολικές» -ή μήπως όχι;- δυνάμεις
Η παράσταση «Διαβολιάδα» μέσα από το κείμενο του Μπουλγκάκοφ δημιουργεί το ψυχογράφημα του Έλληνα από το 2004 μέχρι σήμερα. Είναι ένα κομμάτι το οποίο έρχεται τολμηρά και αναπάντεχα στη σκηνή. Χρησιμοποιούνται εμβόλιμα κείμενα από έργα των Β. Μαγιακόφσκι, Μ. Αναγνωστάκη, Ν. Εγγονόπουλου, Π. Γιαννόπουλου.
Εξαιρετική και ιδιαίτερη στιγμή της παράστασης είναι όταν καταρρέει σαν χάρτινος πύργος μέρος του σκηνικού και εμφανίζεται η ορχήστρα τραγουδώντας το πασίγνωστο και εμβληματικό «Μάνα μου Ελλάς» σε στίχους Νίκου Γκάτσου και μουσική Σταύρου Ξαρχάκου. «Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα μου τα πες με το πρώτο σου το γάλα».
Oι ήρωες του έργου στη μάταιη πάλη τους με το τέρας της γραφειοκρατίας μετατρέπονται σε γελοιογραφικές φιγούρες. Παγιδεύονται σ’ ένα μηχανισμό χάους, σ’ ένα κλειστοφοβικό σύμπαν, που αναδεικνύει το φόβο τους, αλλά και τους αυτοματισμούς τους, οι οποίοι τους οδηγούν σε αδιέξοδο… Όλοι είναι γρανάζια, ανταλλακτικά, νούμερα, και συνθλίβονται σαρωτικά από το σύστημα.
Μέσω μιας αποστασιοποιημένης αφήγησης, η σκηνοθέτις Ελεάνα Τσίχλη και η ομάδα των οκτώ ηθοποιών (Αναστασία Γιαννάκη, Γιάννης Δενδρινός, Φώτης Λαζάρου, Άρης Λάσκος, Κατερίνα Λάττα, Γιώργος Νούσης, Μαριάνθη Παντελοπούλου, Αποστόλης Ψαρρός), σε συνεργασία με την Έλσα Ανδριανού, που έκανε τη δραματουργική επεξεργασία, ερεύνησαν και ανακάλυψαν τα κομβικά θέματα που μας αγγίζουν ως εποχή και ως κοινωνία. Ο θίασος λειτουργεί σαν Χορός αρχαίας τραγωδίας. Ένα θέατρο no budget με περίσσια φαντασία, ευρηματικότητα, πλούσιο σε έμπνευση, ομαδικότητα και ποιητική ευαισθησία.
Εκλεκτοί ηθοποιοί αναλαμβάνουν να ενσαρκώσουν αυτούς τους αστείους και τραγικούς ταυτόχρονα χαρακτήρες του Μπουλγκάκοφ.
Οι Φώτης Λαζάρου, Άρης Λάσκος, Κατερίνα Λάττα, Μαριάνθη Παντελοπούλου είναι καλλιτέχνες με φυσική προίκα. Τους έχω παρακολουθήσει και σε άλλες παραστάσεις, τους έχω εκτιμήσει, πολλάκις τους έχω θαυμάσει. Διαθέτουν ποιητική αντινομία, ερμηνεύουν δίχως σοφιστεία, έχουν αίσθηση του χιούμορ, γερή τεχνική, η υποκριτική τους ρέει. Νέοι, φιλότιμοι και άξιοι.
Οι άλλοι τέσσερις συνάδελφοί τους, οι Αναστασία Γιαννάκη, Γιάννης Δενδρινός, Γιώργος Νούσης, Αποστόλης Ψαρρός ήταν επίσης θαυμάσιοι. Είχαν κέφι, εναλλαγές, υπέροχη γκάμα ερμηνευτικών αποχρώσεων.
Η ομάδα Ubuntu, μετά την επιτυχημένη «Χαμένη τιμή της Katharina Blum», κάνει για μια ακόμα φορά την υπέρβαση, αφήνει κατευθύνσεις, μεταγγίζει τέχνη. Επιστρέφει στο «Βios» με τη «Διαβολιάδα» του πρωτοπόρου Ρώσου συγγραφέα Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, μια επίκαιρη πολιτική αλληγορία, μια παράσταση στα όρια του θεατρικού μοντερνισμού που προκύπτει από μια βασανιστική τριβή με τη θεατρική δεξιοτεχνία και τον αυτοσχεδιασμό.
«Λεφτά δεν υπάρχουν»
Τον καιρό εκείνο που όλους τους ανθρώπους τους μετακινούσαν απ’ τη μια δουλειά στην άλλη, ο σύντροφος Κοροτκόφ είχε βολευτεί ακλόνητος στη θεσούλα του στην ΚΕΒΑΠΡΟΠΥΡ, ήτοι Κεντρική Βάση Προϊόντων Πυρείου (κοινώς σπίρτων), κατέχοντας τη μόνιμη θέση του Προϊσταμένου Γενικών Υποθέσεων, απ’ την οποία ουδέποτε μετακινήθηκε για ένδεκα ολόκληρους μήνες. Πανευτυχής στο ήσυχο λιμανάκι της ΚΕΒΑΠΡΟΠΥΡ, ο χαμηλών τόνων, ευαίσθητος κοκκινομάλλης Κοροτκόφ είχε παντελώς διαγράψει απ’ το μυαλό του ακόμη και την πιθανότητα ν’ αλλάξει το πεπρωμένο του -αντιθέτως, είχε εδραία την πεποίθηση ότι ο ίδιος θα εργαζόταν στη Βάση έως τη Δευτέρα Παρουσία. Αλλά, φευ, δεν ήτανε γραφτό… Κατά την 20ή Σεπτεμβρίου του έτους 1921, ο Κεντρικός Ταμίας της ΚΕΒΑΠΡΟΠΥΡ χώθηκε στον απαίσιο γούνινο σκούφο του με τα τεράστια αυτιά, τοποθέτησε ένα ένταλμα πληρωμής στο χαρτοφύλακά του κι έγινε καπνός. Αυτό συνέβη ακριβώς την ενδεκάτη πρωινή. Στις 4.30 μετά μεσημβρίας ο Κεντρικός Ταμίας επέστρεψε βρεγμένος ως το κόκαλο. Μπήκε μέσα, τίναξε τα νερά απ’ το καπέλο του, το ακούμπησε πάνω στο γραφείο, τοποθέτησε επ’ αυτού το χαρτοφύλακα και είπε: «Κυρίες και κύριοι, μη σπρώχνεστε!». Κατόπιν, ψαχούλεψε κάτι στο γραφείο του και βγήκε απ’ το δωμάτιο. Επέστρεψε ένα τέταρτο της ώρας αργότερα, κουβαλώντας μια μεγάλη νεκρή κότα με στριμμένο το λαρύγγι και ανακοίνωσε: «Λεφτά δεν υπάρχουν». (Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ / Διαβολιάδα).
Συντελεστές
Μετάφραση: Έλσα Ανδριανού – Ελεάνα Τσίχλη
Σκηνοθεσία: Ελεάνα Τσίχλη
Δραματουργική επεξεργασία: Έλσα Ανδριανού
Επιμέλεια κίνησης: Αταλάντη Μουζούρη
Σκηνικά – Κοστούμια: Τίνα Τζόκα
Επιμέλεια μουσικής: Ubuntu
Βοηθός σκηνοθέτη: Βασιλική Τσιροπούλου
Σχεδιασμός αφίσας: Σωτήρης Βασιλείου
Σχεδιασμός promo video: Κατερίνα Τζόβα
Φωτογραφίες: Δημήτρης Σωτηρόπουλος
Συμπαραγωγή: ομάδας Ubuntu και Bios
Παίζουν: Αναστασία Γιαννάκη, Γιάννης Δενδρινός, Φώτης Λαζάρου, Άρης Λάσκος, Κατερίνα Λάττα, Γιώργος Νούσης, Μαριάνθη Παντελοπούλου, Αποστόλης Ψαρρός
* Συμμετέχουν οι μουσικοί: Γιάννης Γρηγορόπουλος, Βασίλης Κούρτης, Γιάννης Μαυριτσάκης, Δημήτρης Ντούφας, Γιώργος Πατεράκης, Ορέστης Τσιχλάκης.
Πληροφορίες
“Διαβολιάδα”
του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ
Ομάδα Ubuntu
Bios
Main stage
Πειραιώς 84
Δευτέρα και Τρίτη στις 21.00
Εισιτήρια: 10 ευρώ (γενική είσοδος)
Κρατήσεις: 210 3425335 και www.bios.gr
Πρεμιέρα: 10 Φεβρουαρίου 2014
www.theubuntuproduction.gr
www.facebook.com/UbuntuGroupTheatre
