Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Το τυχαίο είναι το απρόβλεπτο, ο κόσμος των κόκκων της άμμου στη δίνη της θάλασσας, η δράση του ατόμου στην κοινωνία. Η μοίρα συχνά «παίζει» μαζί μας. Έρχεται μια στιγμή που η κουρτίνα τραβιέται και αποκαλύπτεται ό,τι πιο τραγικό μπορεί να υπάρξει. Όπως και στο «Girls & Boys», που χωρίς ίχνος υπερβολής πρέπει να πω πως ήταν από τους πιο συναρπαστικούς μονολόγους που έχω παρακολουθήσει.
Η ίδια η Άννα-Μαρία Στεφαδούρου, που υπογράφει και τη μετάφραση του έργου, γράφει στο σημείωμα του βιβλίου: «Ο λόγος που το συγκεκριμένο κείμενο με μάγεψε ως μεταφράστρια είναι η σχεδόν ποιητική αρτιότητά του, ως σκηνοθέτρια η ιστορία, η δομή και οι χαρακτήρες του και ως άτομο μία -από τις άλλες- θεματική του, η βασικότερη ίσως κατά τη γνώμη μου: το πώς δηλαδή φερόμαστε στα παιδιά μας. Πώς οι συμπεριφορές και τα ελλείμματα των ενηλίκων επιβαρύνουν τα παιδιά και γιατί.
Θυμάμαι να δακτυλογραφώ την ήδη τελειωμένη στο χειρόγραφο μετάφραση και να συγκινούμαι μέχρι δακρύων σε διάφορα σημεία. Αναρωτιόμουν τότε πώς θα ήταν δυνατό να βοηθήσω τον ηθοποιό πάνω σε ένα κείμενο που με συγκινεί τόσο, ακόμα και στην πιο τεχνική μας επαφή. […]».
«Το θέατρο για μένα είναι μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς», τονίζει στη συνέντευξη που παραχώρησε στο www.catisart.gr, «ένα όχημα για να νιώθουμε σε στιγμές λιγότερο μόνοι, είναι μια ατελείωτη διαδικασία αναπάντητων ερωτήσεων και είναι τόσο συνδεδεμένο με το συναίσθημα όσο και με τη λογική. Αν παραβιάζεται η λογική, δεν μπορεί να γεννηθεί το συναίσθημα και αν κυριαρχεί το συναίσθημα, παραβιάζεται η λογική».
Άννα – Μαρία, πού γεννήθηκες και ποιες είναι οι ρίζες σου;
*Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα με καταγωγή από την Κω. Οι ρίζες μου είναι μάλλον ένα συνονθύλευμα αντιφατικών πραγμάτων μιας και η ιστορία της οικογένειάς μου και των παιδικών μου χρόνων είναι αρκετά ασυνήθιστη.
Ποια όμορφη στιγμή έχεις κρατήσει από την παιδική σου ηλικία;
*Τη στιγμή που η μητέρα μου μού έδειξε έμπρακτα πως η μαθητική μου απόδοση δεν επηρέαζε σε τίποτα την αγάπη και τη φροντίδα της. Είναι ένα μικρό -φαινομενικά ασήμαντο- περιστατικό αλλά εκεί, μέσα στις τηγανητές της πατάτες το ίδιο βράδυ που δεν είχα πάει καλά σε ένα τεστ αγγλικών και στενοχωριόμουν, ένιωσα την άνευ όρων αποδοχή της.
Πώς προέκυψε η ενασχόλησή σου με το θέατρο, ήταν επαγγελματικός προσανατολισμός ή ήταν αρχικά μία ερασιτεχνική ενασχόληση που εξελίχθηκε σε επαγγελματική;
*Από παιδί, που ανεβάζαμε παραστάσεις με τους παιδικούς μου φίλους, το έπαιρνα πιο σοβαρά το θέμα. Το θέατρο ήταν πάντα συνυφασμένο με τον χαρακτήρα μου. Ήταν λοιπόν κάτι παραπάνω από μια επαγγελματική επιλογή. Ήταν μάλλον μια ανάγκη, που μεγαλώνοντας μεταμορφώθηκε σε εξάρτηση και πλέον έχει μετουσιωθεί σε απόλαυση και επιθυμία.
Πιστεύεις πως μπορεί να σπουδάσει κανείς επαρκώς σκηνοθεσία και υποκριτική στην Ελλάδα;
*Η θεατρική παιδεία στην Ελλάδα έχει σοβαρές ελλείψεις. Και πολύ φοβάμαι ότι σε συνδυασμό με τις ελλείψεις της παιδείας εν γένει, δεν φαίνεται να οδεύουμε σε βελτίωση της κατάστασης. Έχω συναντήσει πολύ προικισμένα πλάσματα στα είκοσι χρόνια που κινούμαι στον θεατρικό χώρο της Αθήνας αλλά είναι σαν επιζήσαντες από κάποια κακοποιητική σχέση Καθηγητή – Μαθητή και Σκηνοθέτη – Ηθοποιού.
Ποιες είναι οι θεατρικές και κινηματογραφικές σου επιρροές;
*Δεν ξέρω αν μπορώ να απαντήσω σ’ αυτή την ερώτηση. Οτιδήποτε βλέπουμε κάπως μας έχει εντυπωθεί είτε ως παράδειγμα προς μίμηση, είτε προς αποφυγή.
Ποια θεατρική παράσταση θα ήθελες να έχεις σκηνοθετήσει;
*Μακάρι να ήξερα την απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση! Έτσι, δεν θα χρειαζόταν να ψάχνω τόσο καιρό ποιο έργο θα ανεβάσω!
Για σένα τι είναι το θέατρο, είναι αναζήτηση, περιπλάνηση ή προορισμός;
*Το θέατρο για μένα είναι μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ένα όχημα για να νιώθουμε σε στιγμές λιγότερο μόνοι, είναι μια ατελείωτη διαδικασία αναπάντητων ερωτήσεων και είναι τόσο συνδεδεμένο με το συναίσθημα όσο και με τη λογική. Αν παραβιάζεται η λογική, δεν μπορεί να γεννηθεί το συναίσθημα και αν κυριαρχεί το συναίσθημα, παραβιάζεται η λογική.
Ξεχωρίζεις κάποια σκηνοθεσία σου με την οποία να έχεις δεθεί περισσότερο, που να μιλάει πιο πολύ στην καρδιά σου απ’ όσο οι άλλες;
*Το «Girls and Boys» ήταν η πρώτη μου σκηνοθεσία και ήταν τόσο όμορφη εμπειρία τόσο επαγγελματικά όσο και εμπορικά για τέσσερις σεζόν που πραγματικά αναρωτιέμαι τι θα μπορούσε να ξεπεράσει αυτή την παρθενική χαρά.
Το «Girls & Boys» του Dennis Kelly σε δική σου σκηνοθεσία υπήρξε μία συναρπαστική παράσταση που καθήλωσε το κοινό και παρουσιάστηκε τουλάχιστον τέσσερα χρόνια στην αθηναϊκή σκηνή. Πώς ήρθες σε επαφή με το έργο και τι σε γοήτευσε σ’ αυτό;
*Ευχαριστούμε πάρα πολύ αρχικά για τα καλά σας λόγια! Είναι μια δουλειά που αγαπήσαμε και αγαπήθηκε πολύ. Ήμουν σε πολυετή αναζήτηση για το έργο που θα ανεβάσω και είχα μόλις ολοκληρώσει τη μετάφραση του «Night Mother» της Marsha Norman αλλά ένα βράδυ είδα στην εκπομπή του Stephen Colbert την Carey Mulligan να μιλάει για το συγκεκριμένο έργο (ήταν η πρώτη που έπαιξε το Girls and Boys στο Royal Court Theatre του Λονδίνου το 2018) κι έτσι ένιωσα την ανάγκη να διαβάσω το κείμενο. Το ερωτεύτηκα αμέσως.
Τι μήνυμα στέλνει στο κοινό το «Girls & Boys»;
*Δεν έχω ιδέα. Ο καθένας παίρνει από το κάθε έργο ό,τι του ταιριάζει ή ακόμα κι ό,τι τον θυμώνει. Προσωπικά με αγγίζει το πώς οι συμπεριφορές και τα ελλείμματα των ενηλίκων επιβαρύνουν τα παιδιά και γιατί.
Μπορούμε να ελπίσουμε ότι το «Girls & Boys» θα συνεχιστεί;
*Σχεδιάζουμε κάποιες «επετειακές» παραστάσεις την άνοιξη. Λεπτομέρειες σύντομα!
Πώς θα περιέγραφες τη συνεργασία σου με τη Δώρα Παρδάλη;
*Κάτι παραπάνω από υπέροχη. Χωρίς να υπερβάλω, η Δώρα είναι μια ηθοποιός εξαιρετικής ευφυίας και απίστευτης ευαισθησίας.
Το ελληνικό θέατρο σε ενδιαφέρει;
*Πάρα πολύ! Και χαίρομαι που βλέπω να ανεβαίνουν νέα ελληνικά έργα. Θα ήθελα πολύ να δουλέψω ένα ελληνικό έργο. Άλλωστε η πολυτέλεια του να έχεις τον συγγραφέα δίπλα σου να σου λύνει απορίες είναι κάτι που πολύ θα ήθελα στις πρόβες μου!
Ποιος θεωρείς ότι οφείλει να είναι ο ρόλος του θεάτρου στη σύγχρονη κοινωνία;
*«Υπάρχει μια θεωρία που λέει ότι το να παρακολουθείς αβάσταχτες ιστορίες για άλλους ανθρώπους που χάνονται στη θλίψη και την οργή μάς κάνει καλό – μπορεί να μας καθαρίσει από τα σκοτάδια μας. Ποιος θέλει να κατέβει στα βάθη του εαυτού του ολομόναχος; Κανείς. Αυτό κάνει ένας ηθοποιός για εμάς. Δρουν για λογαριασμό μας. Τους θυσιάζουμε για να δράσουν. Και μέσω αυτής της θυσίας οικειοποιούμαστε εμείς την ίδια μας τη ζωή. Παρακολουθούμε [τον εαυτό μας] να παίζει την παρούσα ή την πιθανή ύφανση και έκφανση της φύσης μας. Μπορούμε να έχουμε επίγνωση της ίδιας μας της επίγνωσης αυτής της φύσης, όπως δεν θα μπορούσαμε ποτέ τη στιγμή της εμπειρίας. Ο ηθοποιός, επαναλαμβάνοντας εμάς, θυσιάζει μια στιγμή της δικής του ζωής για να μας δώσει ένα αφήγημα της δικής μας». (Anne Carson, Grief Lessons: Four Plays by Euripides)
Τι σε έχει διδάξει στην προσωπική σου ζωή η ενασχόλησή σου με την Τέχνη;
*Μάλλον ενσυναίσθηση. Το να προσπαθώ να βλέπω τα πράγματα και από την πλευρά του άλλου. Όχι ότι αυτό έχει κάνει πιο απλή τη ζωή μου, αλλά σίγουρα την έχει κάνει πιο πλούσια.
Τι σε εμπνέει σήμερα;
*Ένα καλό κείμενο και μια καλή ταινία, όπως πάντα.
Τι θαυμάζεις σε έναν άνθρωπο και τι σε απογοητεύει;
*Θαυμάζω τους ανθρώπους με ενσυναίσθηση, με αναλυτική και συνθετική σκέψη και που αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους χωρίς πολλά πολλά και με απωθεί τρομερά ο κομπλεξισμός και ο ναρκισσισμός.
Ποια είναι τα άμεσα σχέδιά σου, τι να περιμένουμε από εσένα στο μέλλον;
*Φιλοδοξούμε να ανεβάσουμε το «Girls and Boys» για λίγες «επετειακές» παραστάσεις την Άνοιξη και ψάχνω εναγωνίως το επόμενο έργο που θα σκηνοθετήσω.
Τι εύχεσαι να φέρει το μέλλον σε σένα αλλά και σε ολόκληρη την ανθρωπότητα;
*Σωματική και ψυχική υγεία και ισορροπία. Όσο κοινότοπο και αν ακούγεται. Τα υπόλοιπα έπονται.
Τέλος, ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; Συμβιώνεις με κάποιο κατοικίδιο;
*Λατρεύω τα ζώα! Θα ήθελα πάρα πολύ να έχω ένα σκυλάκι στο σπίτι. Ίσως στο μέλλον το τολμήσουμε…
Ευχαριστώ πολύ, Άννα Μαρία!
*Κι εγώ ευχαριστώ το Catisart για τη φιλοξενία.
***
•Φωτογραφίες: Χριστίνα Δενδρινού
«Girls & Boys» με τη Δώρα Παρδάλη – Μια επίκαιρη τραγωδία με την πιο απρόβλεπτη αρχή…
Δώρα Παρδάλη: Το σημαντικό στο θέατρο είναι το αίσθημα συνενοχής μεταξύ θεατών και ηθοποιών