Την Παρασκευή 25 Ιανουαρίου 1935 ο ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος έδωσε μία ιστορικά σημαντική διάλεξη «Περί σουρεαλισμού» στη Λέσχη Καλλιτεχνών στην Αθήνα (επί της οδού Καραγιώργη Σερβίας), εισάγοντας ουσιαστικά τον υπερρεαλισμό στην Ελλάδα.
***
Παρακάτω ένα πολύ μικρό απόσπασμα.
***
«Για να γράψετε ένα ποίημα», έλεγε ο Τριστάν Τζαρά, «βάλετε όλες τις λέξεις μέσα σ’ ένα καπέλο και τραβήξετε στην τύχη». «Η ποίηση γεννιέται μέσ’ στο στόμα».
Λίγοι τον άκουσαν και τον ακολούθησαν, και ακόμη λιγότεροι ήταν εκείνοι που χωρίς να παραδεχτούν τη νέα τεχνοτροπία τήρησαν μια στάση κάπως αμερόληπτη.
Στους άλλους η απροσδόκητη αυτή συνταγή φάνηκε σαν σύμπτωμα παραφροσύνης ή φόρμουλα απατεώνων ταχυδακτυλουργών και όχι ποιητών. Όμως η ομάδα εξακολούθησε με πείσμα τον δρόμο της.
Σιγά-σιγά, άρχισε να παράγει ολοένα περισσότερους και πιο γευστικούς καρπούς, παρά τις κατακραυγές, τις επικρίσεις και τους χλευασμούς πού προκαλούσε κάθε νέα εκδήλωσή της. Η αλήθεια είναι πώς μια νέα ποίηση είχε γεννηθεί πραγματική, ουσιαστική ή μάλλον αυτούσια και τίποτε δεν μπορούσε πια να πνίξει ούτε τις βαθιές ούτε τις ψηλές της νότες.
Το φράγμα που είχαν υψώσει γύρω από τη δυνατότητα της ολοκλήρωσης μιας πραγματικά ελεύθερης ποίησης οι ακαδημίες, οι ποντίφικές τους και αιώνες παραδοχής και κομφορμισμού, είχε ανατιναχθεί και τα συγκρατημένα ως τότε νερά άρχισαν να χύνονται με ορμή.
Τίποτε δεν μπορούσε ν’ αναχαιτίσει αυτόν τον χείμαρρο και τίποτε απ’ ό,τι βρέθηκε στον δρόμο του δεν έμεινε ορθό. Δεν ήταν πλέον ζήτημα απλώς φιλολογικό, ή καλλιτεχνικό, μα και ζήτημα κατ’ εξοχήν και βαθύτατα ψυχολογικό.
Ο Ντανταϊσμός όπως αργότερα ο Σουρεαλισμός αποτελούν μια φρενιασμένη προσπάθεια όχι μόνο λυτρωμού από ζυγούς και κανόνες ακαδημιών, μα και ένθερμη εκδήλωση πόθου πλήρους ζωής και άρνηση υποταγής σε οιονδήποτε είδος θανάτου.
Και τα δύο αυτά κινήματα ξεχειλίζουν και πάνε πέρα από τα όρια στα οποία περιορίζονται συνήθως οι πνευματικές αναστατώσεις. Ο Ντανταϊσμός έθιξε, όχι πάντοτε ενσυνειδήτως και κάπως χαωδώς, την παλαιά οργάνωση της ζωής του ατόμου, μα ο Σουρεαλισμός, πιο οργανωμένος, πολύ πιο συστηματικός, πολύ πιο συνειδητός και πειθαρχούμενος, χτύπησε τις ρίζες κατ’ ευθεία και έθιξε όχι μόνο το άτομο, μα επιτιθέμενος ενάντια στην ολότητα των καλώς κειμένων και υποσκάπτοντας τις βάσεις του κοινωνικού μας συγκροτήματος, σε όλα τα επίπεδα και απ’ όλες τις πλευρές, έθιξε τον σημερινό πολιτισμό, και πριν ακόμα προσχωρήσει στην κομμουνιστική Διεθνή».
[*] «Ανδρέας Εμπειρίκος, Περί σουρεαλισμού, η διάλεξη του 1935», [Εισαγωγή – Επιμέλεια: Γιώργης Γιατρομανωλάκης] Αθήνα, Εκδόσεις Άγρα, 2009, σελίδα 54.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΜΕ ΕΝΑ “ΚΛΙΚ” ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗ ΔΙΑΛΕΞΗ
