Γράφει ο Παναγιώτης Μήλας
Ρωτάει ο Τοτός:
– Μπαμπά, αυτό εκεί καράβι είναι;
– Όχι παιδί μου, υπερωκεάνιο.
– Υπερωκεάνιο; Και πώς γράφεται το υπερωκεάνιο;
– Μπα, μάλλον καράβι είναι!
Θυμήθηκα αυτό το ανέκδοτο όταν μας κάλεσαν ένα Σαββατόβραδο ο Πέτρος και η Λίλα για να πάμε στο «Υπερωκεάνειον». Τον ρώτησα πώς θα το βρούμε το «Υπερωκεάνειον» και μου είπε να το αναζητήσω πιο εύκολα στο Internet. Έψαξα και δεν βρήκα τίποτα. Του τηλεφώνησα να του το πω. Ήταν απασχολημένος και μου είπε να ψάξω καλύτερα: «Υπερωκεάνειον» στον Πειραιά. Έψαξα δεύτερη και τρίτη φορά. Τίποτα. Του τηλεφωνώ. Πες μου Πέτρο το δρόμο, μήπως και το βρω έτσι. Μου λέει: Μαρίας Χατζηκυριακού 48, Πειραιάς. Βάζω το «διαβολικό» GPS. «Σε 200 μέτρα, φθάσατε στον προορισμό σας» ακούω και να ‘μαστε απ’ έξω… Να ‘το! Επιτέλους το βρήκαμε το «Υπερωκεάνει…» ωχ… το «Υπερωκεάνιο». Αχ ρε Τοτό, πού ήσουν τόση ώρα που έψαχνα…
Η γειτονιά γνώριμη από παλιά. Διακόσια μέτρα πιο κάτω ήταν το σημείο απόπλου των υπερωκεανίων μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του ’60. Είχα την εμπειρία με τον εξάδελφό μου τον Γιάννη, όταν έφευγε με το «Ολυμπία» με προορισμό τη Νάπολι, για σπουδές στην Ιταλία. Θυμάμαι ακόμη τους αχθοφόρους να ανεβάζουν μπαούλα, τα φουγάρα, τα μαντίλια και τα κλάματα.
Γνώριμη η γειτονιά και από σκασιαρχεία από τα μαθήματα της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής του Πειραιά, από την Καραολή και Δημητρίου μέχρι την ακτή Μιαούλη. Γνώριμη ακόμη και από τις αγαπημένες ασπρόμαυρες ταινίες. Μια αναζήτηση στο YouTube θα σας βάλει στο κλίμα της εποχής. Ακόμη και ένα τραγούδι, όπως αυτό που έλεγε ο Στέλιος Καζαντζίδης, το «Φεύγει το Καράβι» σε στίχους Χρήστου Κολοκοτρώνη και μουσική Βασίλη Καραπατάκη:
“Λύστε τους κάβους”, φωνάζει ο καπετάνιος
κι ετοιμαστείτε να φύγουμε παιδιά,
τ’ ακούν οι ναύτες κι αναστενάζουν
και δακρυσμένοι κοιτάζουν τη στεριά.
Φεύγει το καράβι, για τα ξένα πάει
και η κάθε μάνα το γιο της χαιρετάει,
φεύγει το καράβι για τα ξένα μέρη,
μείναν οι κοπέλες τώρα δίχως ταίρι.
Φεύγουν, σαλπάρουν σε άγνωστα λιμάνια,
μες στις φουρτούνες και μες στα κύματα
και για τα σπίτια τους όλοι αντάμα,
γράφουνε γράμμα και χαιρετίσματα.
Φεύγει το καράβι, για τα ξένα πάει
και η κάθε μάνα το γιο της χαιρετάει,
φεύγει το καράβι για τα ξένα μέρη,
μείναν οι κοπέλες τώρα δίχως ταίρι.
Όμως και η ελληνική λογοτεχνία είναι γεμάτη με σελίδες όπου η δράση εξελίσσεται σε ένα υπερωκεάνιο. Τη φωτεινή αισιοδοξία της εποχής, μόνο ένας ποιητής γιομάτος από θάλασσα και από ναυτικά οράματα μπορούσε να τη διαθέτει και να την εκφράζει. Το ελληνικό ναυτικό, είτε αντιπροσωπεύεται από μια ταπεινή ψαρόβαρκα, είτε από ένα τανκ ή ένα υπερωκεάνειο, ανοίγεται προς ένα απεριόριστο μέλλον. Η ελληνική ναυτιλία ήταν «εντός του μέλλοντός» της, όταν μια από τις εποχικές της κορυφές ήταν ο πατέρας ενός ποιητή. Κορυφαίος εκπρόσωπος αυτής της «σχολής», ο μεγάλος εφοπλιστής Λεωνίδας Εμπειρίκος (1879-1947), πατέρας του ποιητή. Ο γιος του Ανδρέας έζησε, σαν νέος, την εποχή που θριάμβευαν τα υπερωκεάνια. Ήταν τα τεράστια, υπερμοντέρνα για την εποχή τους, κομψά, πολυτελή, ταχύπλοα και με όλες τις ανέσεις εφοδιασμένα σκάφη, που διασχίζοντας άφοβα τους ωκεανούς, συνέδεαν μεταξύ τους τις πέντε ηπείρους και μετέφεραν τους ταξιδιώτες από την Ευρώπη στην Αμερική και σε άλλους μακρινούς προορισμούς.
Η τότε «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος», που ένας από τους ιδρυτές της και ο κύριος μοχλός της προόδου της ήταν ο Λεωνίδας Εμπειρίκος, προσέφερε στην Ελλάδα το υπερωκεάνιο «Πατρίς».
Επρόκειτο για μία μεγάλη ναυτιλιακή κατάκτηση και πρόοδο της εποχής εκείνης, δηλαδή εδώ και εξήντα χρόνια. Ο Ανδρέας Εμπειρίκος, έτοιμος πάντα να μείνει «έκθαμβος» μπροστά σε ό, τι άξιζε για να συγκινεί έναν ποιητή και να τον κάνει να το θαυμάζει, ταύτισε έναν από τους θαυμασμούς του με το υπερωκεάνιο. Και σαν αποτέλεσμα αυτού του ταυτισμού, μας χάρισε ένα μακρύ και μεγάλο, σαν σκάφος, ποίημα, τις «Στροφές Στροφάλων» (βλ. συλλογή «Ενδοχώρα»).
Το ποίημα αυτό κυριολεκτικά «ναυπηγήθηκε» μέσα στη βαθύτερα συγκινημένη από τη ναυτιλία ψυχή του Ανδρέα Εμπειρίκου. Και αυτή τη μυστική «ναυπήγηση» φτάνει ένας και μόνο στίχος για να την παραστήσει: «Κι είμαι σε μια καμπίνα σου όπως εσύ μεσ’ στην καρδιά μου».
Όμως ας επιστρέψουμε στο σήμερα: «Θεοδοσίου», πρώτο τραπέζι στη γέφυρα του υπερωκεάνιου. Η παρέα μας έξι άτομα, Πέτρος, Λίλα, Γιάννης, Λεία, η απαιτητική σύζυγός μου κι εγώ, και ο καπετάν Ηλίας απαγγέλλει το δρομολόγιο: Θαλασσινά μεζεδάκια και ψιλό ψαράκι, δηλαδή μαρίδα, γαύρος, σαρδέλες πάνω σε ψωμί με ντομάτα, κουτσομούρες, μπαρμπούνια και άλλα. Σαλάτα με μαριναρισμένο κολοκύθι, ψιλοκομμένο καρότο, πράσινες και κόκκινες πιπεριές και άνηθο, φάβα με κάππαρη και μπόλικο κρεμμύδι και ζουμερά ψητά μανιτάρια. Ακολουθεί ουζομεζές κατευθείαν από το φοβερό τηγάνι: Γόνος καλαμαριού. Στη συνέχεια κριθαράκι θαλασσινών, μαζί με μύδια, μαγειρεμένο με ούζο και πασπαλισμένο με λίγο μαϊντανό αλλά και πάλι με γόνο καλαμαριού. Ενδιάμεσα τα μοναδικά πιτάκια Κιμώλου και μετά τα τηγανητά μπαρμπούνια. Μην ξεχάσετε να ζητήσετε φούσκες καλύμνικες. Συνοδεία από παγωμένη ελληνική μπίρα, τσιπουράκι και εκλεκτό κρασί. Κάντε κλείσιμο με ένα εκμέκ, το οποίο συνοδεύεται από γευστικό παγωτό. Το μενού έχει την υπογραφή της σεφ Ιλόνας (αρχαιοελληνικό όνομα) αλλά τα πάντα είναι υπό τον έλεγχο του «πρώτου», του Ανδρέα Καντσού.
Στο γευστικό μας ταξίδι είχαμε εξαιρετική θέα: Στους τοίχους παλιές αφίσες σε κάδρα, να αρμενίζουν υπερωκεάνια και να θυμίζουν ταξίδια του παρελθόντος προς Αμερική και Αυστραλία. Να θυμίζουν ξένους επισκέπτες, μεταναστεύσεις, περιηγητές, επισήμους. Υπάρχει ακόμη και «Η ταχυτέρα εξ Ελλάδος και ευθεία δι’ Αμερικήν γραμμή»…
Επίσης σπάνιες αφίσες του ΕΟΤ ζωγραφισμένες από τον Σπύρο Βασιλείου, τον Γιώργο Βακιρτζή, τον Γιάννη Μόραλη, τον Νίκο Εγγονόπουλο και άλλους.
Κουτιά για σοκολάτες, μπισκότα πτι-μπερ και γλυκοδοχεία δίπλα σε κονσέρβες χυμού ντομάτας, τότε που υπήρχε ακόμη ελληνική παραγωγή…
Τέλος, οι ειδικοί θα ξεχωρίσουν τη δουλειά του ζωγράφου – διακοσμητή που επιμελήθηκε κάθε γωνιά του επίγειου υπερωκεανίου.
