“…Τώρα της δυσαρέσκειάς μας το χειμώνα τον έχει κάνει θέρος λαμπρό τούτου του Γιορκ ο ήλιος…”
Περισσότερα από 400 χρόνια τώρα είναι που γοητεύει το κοινό ο δαιμονικός βασιλιάς. Ριχάρδος Γ΄, ήρωας – αντιήρωας δίχως ηθικούς φραγμούς. Ένας σαγηνευτικός χαρακτήρας ικανός να κολακεύει και να ξεγελάει, παρά τις απωθητικές του ιδιότητες.
Σπουδαίοι ηθοποιοί έχουν υποδυθεί το διεφθαρμένο, μοχθηρό, αρχομανή δούκα του Γκλόστερ. Όπως ο φημισμένος Χένρι Ίρβινγκ, που τον ερμήνευσε αρχικά το 1877. Ο πρώτος ηθοποιός στον οποίο απονεμήθηκε τίτλος ευγενείας. Τον 20ο αιώνα ένας άλλος μυθικός ηθοποιός συνέδεσε το όνομά του με το σαιξπηρικό “κακό”. Ήταν ο Λόρενς Ολίβιε. Καταπιάστηκε με το ρόλο το 1944, στο Old Vic. Αφού αποθεώθηκε στο Λονδίνο, αυτός και η σύζυγός του, άλλο “ιερό τέρας” της εποχής, Βίβιαν Λι κράτησαν υψηλά τη σημαία του βρετανικού θεάτρου στην περιοδεία που ακολούθησε σε Ευρώπη και Αυστραλία. Τη σκυτάλη πήραν οι αξιοσημείωτοι Ίαν ΜακΚέλεν και Άντονι Σερ, δίνοντας ανενεωτική πνοή στο ρόλο.
Στην ελληνική σκηνή το ρόλο δίδαξαν ο Αλέξης Μινωτής, ο Δημήτρης Χορν αλλά κι άλλοι γνωστοί ηθοποιοί.
Σε κάπως διαφοροποιημένη εκδοχή, ο Αλ Πατσίνο μετέφερε τον ύπουλο, ραδιούργο Ριχάρδο Γ΄ υπό μορφή ντοκιμαντέρ στον κινηματογράφο με το “Αναζητώντας τον Ριχάρδο Γ΄” (1996). Ο ίδιος ο Πατσίνο στο ρόλο του δύσμορφου βασιλιά και ο Κέβιν Σπέισι, στο ρόλο του δούκα του Μπάκινγκχαμ, παρουσίασαν μια έρευνα και σχόλια πάνω στις πλευρές μιας πρωτότυπης αφήγησης, εμφυσώντας ζωή σ’ ένα υπεραιωνόβιο έργο.
Τώρα το ρόλο του Ριχάρδου Γ’ επωμίστηκε ο Κέβιν Σπέισι σε μια παραγωγή των Old Vic, Brooklyn Academy of Musik και Neal Street, που σκηνοθέτησε ο Σαμ Μέντες και περιοδεύει με το Bridge Project.
Ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ παρουσιάζει τον Ριχάρδο Γ΄ ως κακάσχημο, καχεκτικό και απωθητικό καμπούρη. Υποφέρει από σκωλίωση και χωλότητα εξαιτίας ανισοσκελίας. Ίσως για να μορφοποιήσει την κακία και την έλλειψη ενοχών και συναισθημάτων που τον χαρακτηρίζει. Ένας επίβουλος άνθρωπος με αβυσσαλέο πάθος για εξουσία και με παντελή απουσία συνείδησης. Στην κατηγορία των πανούργων ηρώων του, όπως ο Ιάγος, ο Σάιλοκ, ο Μάκθεθ, κρατάει τα σκήπτρα.
“Κι έτσι της ατιμίας μου τη γύμνια ντύνω με κλεψιμαίικα απ’ τις Γραφές κουρέλια- και μοιάζω άγιος, ενώ, αντιθέτως, έχω το ρόλο του διαβόλου”.
Ο πιο κακός απ’ τους κακούς και ο πιο ισχυρός και τολμηρός ήρωας του Σαίξπηρ, δεν σταματά μπροστά σε τίποτα. Δεν διστάζει όπως ο Άμλετ, δεν πελαγοδρομεί όπως ο Ρωμαίος, δεν κάνει λάθος επιλογές όπως ο βασιλιάς Λιρ. Aδίστακτος, ευθύβολος, χειριστικός, ψύχραιμος, απίστευτα ευφυής.
Ο Πόλεμος των Ρόδων διεξήχθη ανάμεσα στον οίκο των Γιορκ, που είχε ως έμβλημα το άσπρο τριαντάφυλλο, και στον οίκο των Λάνκαστερ, με το κόκκινο τριαντάφυλλο. Και οι δύο οίκοι προέρχονταν από μία και μόνη οικογένεια, τους Πλανταγενέτες.
Ο Ριχάρδος Γ’ ηττάται οριστικά στη μάχη του Μπόσγουορθ αφού προηγουμένως χάνει το άλογό του. Τότε είναι που λέει το περίφημο “το βασίλειό μου για ένα άλογο”.
Ο Σαμ Μέντες σκηνοθέτησε κινηματογραφικά το έργο, δίνοντας στην τρίωρη παράσταση μια κινηματογραφική εγρήγορση με εναλλαγές σκηνών. Ξέφυγε από το αυστηρά αγγλικό πλαίσιο και παρουσίασε μια παγκοσμιοποιημένη σπουδή για τη δικτατορία. Πολύ δυνατή η τελευταία σκηνή της παράστασης, που οι νικητές κρεμούν σαν σφάγιο τον Ριχάρδο Γ΄ από τα πόδια.
Ο Κέβιν Σπέισι, έχοντας επίγνωση της μοναδικής σχέσης, σχεδόν συνενοχής, του Ριχάρδου Γ΄ με το κοινό, ήταν πολύ άμεσος, δυναμικός, με αυτοπεποίθηση και χρωμάτισε το ρόλο με επιτυχημένες, ζωηρές πινελιές σαρκασμού.
Εν γένει επρόκειτο για καλοδουλεμένη παράσταση, φτιαγμένη από άψογους επαγγελματίες συντελεστές.
Δυστυχώς όμως, είμαι υποχρεωμένη να σημειώσω και ένα ατόπημα του Φεστιβάλ Επιδαύρου και της παραγωγής. Μια αρκετά μεγάλη μερίδα του κοινού δυσαρεστήθηκε διότι το βίντεο, που διήρκεσε περίπου ένα δεκάλεπτο, δεν ήταν ορατό από όλες τις κερκίδες, λόγω της διαμόρφωσης του σκηνικού. Περίπου 2.000 θεατές δεν είχαν την τύχη να το δουν. Λυπηρό, διότι κάθε θεατής πρέπει να αντιμετωπίζεται ως σεβαστό πρόσωπο και να μην απαξιώνεται.
Φωτογραφίες
* O Κέβιν Σπέισι, ως Ριχάρδος Γ΄ και η ωραία Annabel Scholey, ως λαίδη Άννα.
* Ο Λόρενς Ολίβιε στο ρόλο του Ριχάρδου Γ’.
* Η αφίσα της ταινίας “Αναζητώντας τον Ρίτσαρντ” με τον Αλ Πατσίνο.
